1-ma’ruza мavzu: Avtomobil yo‘llarini qidiruvida geodezik tushunchalar

8- rasm. Lazerli dalnomer
(chapadan o‘nga): Makita LD050P, Leica Disto X310, ADA ROBOT 60 va Bosch DLE 40 Professional
Lazerli ruletka PLUS Draw va PLUS XL taminotli dastur bilan taminlangan. PDA –mini kampyuterga ega bo‘lib, malumotlarni DICTO^TMPLUS EXCEL da jadval Rasmlida beradi.
DISTO ^TM PLUS (2.7-rasm) quyidagi ko‘rsatgichlarga ega: masofa o‘lchash oralig‘i 0,2 – 200 m, aniqligi 1,5mm, o‘lchami 172 x 73 x 45 mm, og‘irligi 360 gr. teng DISTO ^TM PLUS (5.7-rasm) quyidagi ko‘rsatgichlarga ega: masofa o‘lchash oralig‘i 0,2 – 200 m, aniqligi 1,5 mm, o‘lchami 172 x 73 x 45 mm, og‘irligi 360 gr. teng
2- jadval Lazerli ruletkalarning texnik ko‘rsatgichlari

Lazerli ruletka turlari	Ishlab chiqilgan davlat	O‘lchash masofalari	O‘lchash aniqligi
Stabila LE 200	Germaniya	0,05-200 m	±2 mm
BOSCH DLE 70 + BS 150	AQSh	0,05 - 70m	± 1,5
BOSCH DLE 150	AQSh	0,30-150 m	±2 mm
Leica Disto A8	Shveysariya	0,05-200 m	±2 mm

9-rasm. Lazerli ruletka DISTO ^TM PLUS


Lazerli ruletka majmuasini turli rusumli asboblarda turli to‘plamda: lazerli ruletka, chexol, remen, 2-ta AA batareyyasi, futlyar, keys (kalit) va instruksiya (foydalanish bo‘yicha qo‘llanma) tashkil qiladi. Ularning turlari bir biri bilan chiziqni o‘lchash masofalari va o‘lchash aniqligi bilan farqlanadi.
8-MA’RUZA


Mavzu: Avtomobil yo‘llarini qidiruvida nivelirlash

1. 
   Nivelirlash ishlari xaqida umumiy ma’lumotlar.
   
2. 
   Nivelirlash ishlarida foydalaniladigan geodezik asboblar xamda ularning turlari.
   
3. 
   Joyda nuqta balandligini o‘lchash va uning usullari.
   
4. 
   Geometrik nivelirlash xaqida ma’lumotlar.
   
5. 
   Nivelirlarni geometrik shartlari asosida tekshirish va ish xolatiga keltirish.
   
6. 
   Trigonometrik nivelirlash.
   

Nisbiy balandliklarni aniqlash va balandliklarni hisoblashda nivelir asbobi keng qo‘llanib kelinadi. Nivelirlarni turli ko‘rsatkichlari (konstruksiyasi, o‘lchash aniqligi, reykadan sanoq olish usullari va b.) bo‘yicha tavsiflash amaliyotga kiritilgan. Zamonaviy nivelirlar konstruksiyasi va reykadan sanoq olish usullari bo‘yicha optik, elektron va lazerli turlariga ajratiladi.

Nivelirlar o‘lchash aniqligi bo‘yicha 3 turga bo‘linadi: yuqori aniqlikdagi nivelirlar -H-05, N-05K (Rossiya) aniq nivelirlar - H-3, 2H-3, N-3K, N-3KL (Rossiya) va texnik nivelirlar - H-10, 2N-10kl turlariga bo‘linadi.
Yuqori aniqlikdagi nivelirlar 1 va 2- klass nivelirlashda, aniq nivelirlar 3- va 4- klass va texnik nivelirlar – tex­ni­ka­viy nivelirlash (topografik s’yomkalar va injenerlik-qurilish ish­larida) da qo‘llaniladi.
Nivelir shifridagi raqam 1 km nivelir yo‘lini ikki tomonga ni­velirlashdagi yo‘l qo‘yadigan o‘rta kvadratik xatoni bildiradi. Yuqo­rida keltirilgan nivelirlar 2 xil qilib tayyorlanishi mumkin: ko‘­rish trubasi yonida silindrik adilak o‘rnatilgan va og‘ish bur­cha­gi­ning kompensatori bilan ta’minlangan. Kompensator o‘rnatilgan ni­velir nomiga K harfi qo‘shiladi. Aniq va texnikaviy nivelirlar go­rizontal limb bilan ta’minlanishi mumkin va unda nivelir no­miga L harfi qo‘shiladi.