1-маъруза: Математик моделлаштиришнинг асосий тушунчалари, масалаларни эщмда ечиш бос=ичлари ва алгоритмлар назарияси


Параметрлари тыпланган моделлар ва параметрлари тар=о= моделлар



Download 1,01 Mb.
bet3/83
Sana23.06.2022
Hajmi1,01 Mb.
#696724
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   83
Bog'liq
1-маъруза Математик моделлаштиришнинг асосий тушунчалари maruza

4. Параметрлари тыпланган моделлар ва параметрлари тар=о= моделлар
Бундай моделларда жараён кырсаткичлари фазовий ылчовлар быйича ырнатилади. Натижада модел кырсаткичлари фа=ат ва=тга бо\ли= былади. Бу жищатдан параметрлари тыпланган моделлар фазовий ылчовга бо\ли= былмаган ностационар моделларга ыхшашдир. Моделлар чизи=ли ва чизи=ли былмаган алгебраик, чизи=сиз тенгламалар, ва=т быйича щосилалар =атнашувчи оддий дифференциал тенгламалар ёки шундай тенгламалар системаси каби тенгламалар билан ифодаланади.
Бундай моделларда умуман олганда =аралаётган жараён кырсаткичлари щам ва=тга, щам фазовий ылчовларга бо\ли= былади. Моделлар асосан хусусий щосилали дифференциал тенгламалар ёрдамида ифодаланади. Хусусий щолда, моделлар ва=тга бо\ли= былса, улар стационар моделлар билан бир хил былади. Лекин, параметрлари тар=о= моделларнинг мазкур гурущга киритилишида уларда =атнашувчи кырсаткичларнинг фазовий ылчовларга бо\ли=лиги белгиловчи омил былган былса, стационар моделларнинг алощида гурущга бирлаштирилишида асосий омил – улардаги кырсаткичларининг ва=тга бо\ли= эмаслигидир.
Ю=орида келтирилган тавсиф маълум даражада шартлидир. Математик моделларнинг бош=а кыринишдаги тавсифлари щам берилиши мумкин. Масалан, уларни чизи=ли ва чизи=ли былмаган, бир ылчамли ва кып ылчамли каби гурущларга ажратиш мумкин.
Шуни щам таъкидлаш лозимки, щар доим щам =ыйилган масаланинг математик моделини яратиб былавермайди.


5. Масалаларни ЭЩМда ечиш бос=ичлари
Математик модел щар хил воситалар ёрдамида берилиши мумкин. Бу воситалар физик =онуниятлар щамда функционал анализ элементларини ишлатиб дифференциал ва интеграл тенгламалар тузишдан то щисоблаш алгоритми ва ЭЩМ дастурларини ёзишгача былган бос=ичларни ыз ичига олади. Щар хил бос=ич якуний натижасига кыра ызига хос таъсир кырсатади ва улардаги йыл =ыйиладиган хатоликлар олдинги бос=ичлардаги хатоликлар билан щам белгиланади.
Объектнинг математик моделини тузиш, уни ЭЩМда бажариладиган щисоблашлар асосида тащлил =илиш - щисоблаш тажрибаси дейилади. Щисоблаш тажрибасининг умумий схемаси 1-расмда кырсатилган.
Биринчи бос=ичда масаланинг ани= =ыйилиши, берилган ва изланувчи ми=дорлар, объектнинг математик моделини тузиш учун ишлатиш лозим былган бош=а хусусиятлари тасвирланади.

1-расм



Иккинчи бос=ичда физик, механик, кимёвий ва бош=а =онуниятлар асосида математик модель тузилади. У асосан алгебраик, дифференциал, интеграл, интегро-дифференциал ва бош=а турдаги тенгламалардан иборат былади. Уларни тузишда ырганилаётган жараёнга таъсир кырсатувчи омилларнинг барчасини бир ва=тнинг ызида щисобга олиб былмайди, чунки, математик модель жуда мураккаблашиб кетади. Шунинг учун, модель тузишда =аралиётган жараёнга энг кучли таъсир этувчи асосий омилларгина щисобга олинади.
Масаланинг математик модели яратилгандан сынг, уни ечиш усули излана бошланади, яъни, мос тенгламалар ечилиши ва керакли кырсаткичлар ани=ланиши лозим. Айрим холларда масаланинг =ыйилишидан кейин ты\ридан-ты\ри, масалани ечиш усулига щам ытиш керак былади. Бундай масалалар ошкор кыринишдаги математик модел билан ифодаланмаслиги мумкин. Бу бос=ич масалаларни ЭЩМда ечишнинг учинчи бос=ичини ташкил =илади.
Навбатдаги бос=ичда, яъни, тыртинчи бос=ичда, масалани ЭЩМдан фойдаланиб ечиш учун унинг ечиш алгоритми ишлаб чи=илади, щамда шу алгоритм асосида бирор-бир замонавий алгоритмик тилда ЭЩМда ишлатиш учун дастур тузилади. Дастур маълум талаблар асосида тузилади. Масалан, у умумийлик хусусиятига эга былиши керак, яъни, математик моделда ифодаланган масала параметрларининг етарлича катта сощада ызгарувчи =ийматларида дастур ишончли натижа бериши керак. У бир неча муста=ил =исмлар (процедуралар) дан иборат былиши мумкин.
Нищоят масалани ечишнинг якунловчи бешинчи бос=ичида яратилган дастур ЭЩМга киритилади ва созланади щамда олинган натижалар чу=ур тащлил =илиниб, бащоланади. Натижаларни тащлил =илиш, зарур былган щолларда алгоритмни, ечиш усулини ва моделни ани=лаштиришга ёрдам беради, щаттоки масалани ноты\ри =ыйилганлигини щам бащолаб бериши мумкин.
Шундай =илиб, биз масалаларни ЭЩМлар ёрдамида ечиш бос=ичлари билан танишиб чи=дик. Шуни таъкидлаш лозимки, щар доим щам бу бос=ичлар бир-биридан я==ол ажралган щолда былмасдан, бир-бирига =ышилиб кетган былиши щам мумкин.

Download 1,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   83




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish