1-маъруза: Математик моделлаштиришнинг асосий тушунчалари, масалаларни эщмда ечиш бос=ичлари ва алгоритмлар назарияси



Download 1,01 Mb.
bet14/83
Sana23.06.2022
Hajmi1,01 Mb.
#696724
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   83
Bog'liq
1-маъруза Математик моделлаштиришнинг асосий тушунчалари maruza

Write to



ишчи файлни янги ном билан ёзади;


Change dir



фаол каталогни алмаштиради;


Os shell



ва=тинча ОС га чи=ишни ташкиллайди;


Quit (Alt+X)



TURBO PASCAL мущитидан чи=иш.

Run былими:




Run (Ctrl+F9)



юкланган дастурни бажартиради (ишга туширади);


Program reset (Ctrl+F2)



олдиндаги параметрларни тахрирлаш;


Goto cursor (F4)



курсор турган жойга =айтишни амалга оширада;


Trace into (F7)



дастурни =адамлаб бажариш имкониятини щосил =илади;


Setup over (F8)



процедурага киришни таъминлайди;


User screen (Alt-F5)



натижалар ойнасига ытиш.



Compile былими:




Compile (Alt+F9)



дастурни компиляция =илади;


Make (F9)



дастурни компиляция =илишга тайёрлайди;


Build



дастурни компиляция =илишга тайёрлайди (Make дан фар=и, дастурга тегишли барча файлларни текширади);


Destination



дастурни тезкор ёки таш=и хотирага компиляция былишини таъминлайди;


Find error



дастур хатолигини излайди;


Primary files



=айси *.pas файл компиляция =илинишини ани=лайди;


Get info



ишчи ойнадаги *.pas файли ща=идаги маълумотларни беради.

Options былими:




Comptler



дастур хусусиятларини ызгартиради;


Linker



*.exe файлдаги ишламайдиган кодларни ычиради;


Environment



дастурчи учун ишчи майдон хосил =илади;


Directories



турли типдаги файлларни =айси каталогда ишлатиш лозимлигини ызида са=лайди;


Parameters



буйру=лар сатрида киритиладиган параметрларни ызида са=лайди;


Save options



мущит хусусиятини таш=и хотирага са=лаб =ыйиш;


Retrieve options



мущит хусусиятини тиклаш.

Debug былими:




Evaluate



щар =андай ызгарувчининг =ийматини кыриш имкониятини яратади;


Call stack



дастур бажарилиш ва=тида жорий ча=ирувчи стекни кырсатади;


Find procedure



процедурани излаш;


Integrated debugging



дастурни =адамлаб бажарилиши учун йыл очиб беради;


Standalone debugging



дастурни *.exe файлга айлантириш учун йыл очиб беради;


Display swapping



экран хусусиятини ырнатади;


Refresh display



экран хусусиятини активлаштиради.

Break/Watch былими:




Add watch (Ctrl+F7)



кыриш ойнасига зарур маълумотларни =ышиш имкониятини щосил =илади;


Delete watch



кыриш ойнасидаги белгиланган пунктни ычиради;


Edit watch



кыриш ойнасини тахрирлайди;


Remove all watchs



кыриш ойнасидаги барча пунктларни ычиради;


Toggle breackpoint



текширилувчи ну=таларни ырнатиш;


Clear all breackpoint



барча текширилувчи ну=таларни ычириш;


View next breackpoint



кейинги текширилувчи ну=тага ытиш.

Ю=оридагиларга =ышимча =илган щолда дастур матнини тахрирлаш учун функционал тугмачалардан щам фойдаланиш имконияти мавжуд былиб, улар =уйидагилардан иборатдир:






Ctrl+K+B



блок бошини белгилаш;


Ctrl+K+K



блок ощирини белгилаш;


Ctrl+K+C



курсор турган жойга блокдан нусха олиш;


Ctrl+K+V



курсор турган жойга блокни кычириш;


Ctrl+K+Y



блокка олинган матнни ычириш;


Ctrl+Y



курсор турган сатрни ычириш;


Ctrl+K+H



блокни олиб ташлаш ёки =ыйиш.



5-маъруза: Паскал тилининг асосий типлари ва Паскал программанинг структураси.


Режа:

  1. Бутун сонли типлар;

  2. Ща=ий=ий сонли типлар;

  3. Белгили ва =аторли типлар;

  4. Манти=ий типлар;

  5. Янги типларни лойихалаш;

  6. Программанинг умумий кыриниши;

  7. Метка(там\а)лар былими;

  8. Ызгармаслар былими;

  9. Типларни ани=лаш былими;

  10. Ызгарувчилар былими;

  11. Процедора ва функциялар былими;

  12. Операторлар былими.

Одатда, программада ишлатилувчи маълумотлар =уйидаги типларнинг бирортасига тегишли былади: бутун =ийматли типлар, ща=и=ий =ийматли типлар, белгили ва сатрли типлар, манти=ий =ийматли ва кырсаткичли типлар. Умуман олганда, типларни иккита гурущга ажратиш мумкин: асосий (ёки оддий) ва щосилавий. Ю=орида санаб ытилган типлар асосий гурущга тегишли былган типлардир. Щосилавий типлар эса, асосий ёки щосилавий гурущга тегишли типлардан щосил =илинади.
Бутун =ийматли типга тегишли сонга мисоллар:

-1501, 0, 9999.


Бутун =иймат =абул =илувчи ызгарувчиларни эълон =илиш учун Integer, ShortInt, Byte, LongInt ва Word хизматчи сызларидан фойдаланиш мумкин.


Ща=и=ий =ийматли типга тегишли сонларга мисоллар:

25.0956, 6.75, -321.936, 1.2Е02, -3.57Е-01


Ща=и=ий (каср) =ийматли типга тегишли ызгарувчиларни эълон =илиш учун Real, Single, Double, Extended ва Comp хизматчи сызларидан фойдаланиш мумкин.


Щамма щарфлар, белги ва ра=амлар, масалан A, b, ", !, $, S белгили типга тегишлидир. Белгили типни =абул =илувчи ызгарувчиларни эълон =илиш учун Char хизматчи сызидан фойдаланиш мумкин.
Белгиларнинг ихтиёрий йи\илмаси (кетма-кетлиги) =аторлар деб аталади. Мисол 'Ахмад', '$25', '_СТАРТ'. +атор хатто быш щам былиши мумкин (' '). Бу типдаги ызгарувчиларни эълон =илиш учун String хизматчи сызидан фойдаланилади.
Манти=ий ызгарувчилар фа=ат True (рост) ва False (ёл\он) =ийматларининг биттасинигина =абул =илиши мумкин. Бу тип ызгарувчиларини эълон =илиш учун Boolean щизматчи сызи ишлатилади.
Кырсатгичлар маълумотларнинг компьютер хотирасидаги турар жойи (адреси)ни ани=лаб беради ва уларни эълон =илиш учун Pointer хизматчи сызидан фойдаланилади.
Щосилавий типларни щосил =илиш ва уларни эълон =илиш йылларини келгуси былимларда тыли= тушунтириб ытилади.
Ю=орида санаб ытилган типлар ща=ида тыли=ро= маълумотлар келтириб ытамиз.


1. Бутун сонлар
Бутун =ийматли типларнинг барчаси =уйидаги жадвалда келтирилган:



Тип кыриниши

Мазкур типли ызгарувчининг =абул =иладиган =ийматлар орали\и

Ызгарувчининг компьютер хотирасидан эгаллайдиган жойи

ShortInt

-128..127

8 бит

Integer

-32768..32767

16 бит

LongInt

-2147483648.. 2147483647

32 бит

Byte

0..255

8 бит

Word

0..65535

16 бит

Бу санаб ытилган типлар ызларининг =ийматлар =абул =илиш орали\и ва хотирадан эгаллаган жойининг катта ёки кичиклиги билан фар=ланади. Шунинг учун, ызгарувчиларнинг =абул =иладиган =ийматларини катта ёки кичиклигига =араб, ю=оридаги типлардан мосини танлаш ма=садга мувофи=дир.


Энди шу типдан фойдаланишга доир =уйидаги мисолни кыриб чи=айлик:
Берилган m ва n бутун сонлари устида =уйидаги арифметик амаллар бажариш дастурини тузинг: mn,m-n,m*n. Умуман Паскал тилида дастур тузиш унчалик мураккаб эмас, щозир шуни амалда кырсатамиз. Системали =авс (,)лар ичига турли изощ ва тушунтиришлар ёзиб, улар билан программани жихозлаймиз.
Программа сарлавщасини ёзамиз
Program Sonlar;
Var программада фойдаланиш мумкин былган барча ызгарувчилар шу var сызидан сынг эълон =илинади
m,n:integer; m ва n ызгарувчилар ыртача катталикдаги бутун сонлар
k1,k2,k3:integer;k1mn, k2m-n, k3m*n – бажарилган арифметик амаллар натижасини хотирада са=лаш учун танланган бутун типли ызгарувчилар
begin
Паскал дастури begin (бошланмо=) сызи билан бошланиб,
end.(тамом) сызи билан тамомланади
Readln(m,n);
m ва n бутун сонларини киритиш сыраляпти, агар киритилаётган сон бутун былмаса “Error 106:Invalid numeric format.” хатоси щабар =илинади ва программа ишини тыхтатади
k1:mn;
k2:m-n;
k3:m*n; сыралган амаллар бажарилди
writeln (k1,k2,k3); щисобланган k1mn, k2m-n, k3m*n натижавий =ийматларни чоп этиш ташкил этилди
end. Программа тамом былди

Бундан таш=ари, Турбо-Паскалда ын олтилик сано= системасида ёзилган бутун сонлардан фойдаланишга щам рущсат берилади. Ын олтилик сано= системасидаги бутун сонни ани=лашда унинг олдига “$” (доллар) белгиси =ыйилади.


Мисол, $11 ынли сано= системасидаги 17 га, $12 сони эса 18 га тенг.
Энди шу щолатга доир =уйидаги содда программани келтирамиз:


Program Sanoq_sistema;
Var
N:integer;
Begin
N:12; N бутун =ийматли ызгарувчига ынлик сано= системасидаги 12 сони ызлаштириляпти
N:$12; N бутун =ийматли ызгарувчига ын олтилик сано= системасидаги 12 сони ызлаштириляпти. Бу сон амалдаги ынли сано= системасида 18 га тенг
End.



Download 1,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   83




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish