1. маъруза машғулотлари

4. Социологиянинг бошқа фанлар билан муносабати.
Социология фани оламни англаш жараёнини чуқурроқ ўзлаштириш мақсадида тарих, фалсафа, психология, этнография, санъатшунослик ва жамиятшунослик фанлари билан яқин ҳамкорликда фаолият юритади. Зеро, ҳар қандай амалиётга мурожаат, ҳар бир илмий таҳлил натижавий мўлжални назарда тутмоғи, объектив воқелик хусусидаги билимларимизни кенгайтирмоғи, ижтимоий муаммоларни ҳал этишга кўмаклашмоғи, тараққиёт истиқболларини аниқроқ белгилашга ёрдам бермоғи лозимдир.
Социология фанининг тобора тараққий этиши, илмнинг дифференциаллашуви, кўплаб алоҳида ва махсус социологик назарияларнинг таркиб топишга ҳам олиб келади.
Социология фани иқтисодиёт фани билан алоқада бўлади. Маълумки, иқтисодиёт фани ишлаб чиқариш муносабатларининг шакл ва қонуниятларини ўрганади. Ишлаб чиқариш шакллари эса ижтимоий муносабатларнинг асосини ташкил этади. Шундай экан, иқтисодий изланишларнинг социология фани билан боғлиқ бўлиши табиий ҳолдир. Чунки социология фани меҳнат жараёнларининг ўзига хос томонларини, ишлаб чиқариш жамоаларини, кишиларни самарали меҳнатга қизиқиш ва майлларини ўрганар экан шубҳасиз иқтисодиёт назариясини бойитади.
Ижтимоий жараёнларни хронологик кетма-кетликда ўрганар экан, тарих фани ўтмишга назар солади. Социология ўтмишнинг ва бугунги куннинг ўзаро алоқаларини ўрганиб ижтимоий тарихий ҳодисалар ривожланишининг ўзаро боғлиқлигини кўрсатади, яъни жамиятнинг бугунги кундаги муаммоларини самарали ҳал қилиш учун, уларнинг келиб чиқиш сабабларини чуқур ўрганиш керак бўлади. Бунинг учун социологлар, албатта ўтмишга мурожат қиладилар.
Социология фани умумий психология фани билан ҳам яқин ҳамкорликда бўлишни тақозо қилади. Зеро, у ёки бу жамоадаги меҳнат унумдорлигини ўрганишни мақсад қилиб социологик тадқиқот ўтказилаётганда мазкур жамоа таркибидаги индивидларнинг ҳатти-ҳаракатлари мотивларини аниқлаш,уларни темпераментлари хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда умумий хулоса қилишда, одамлар билан жамоада муомала қилишни ташкил этиш ва ижтимоий ҳуқуқни бошқаришда, албатта ижтимоий психология қонуниятларини четлаб ўтиши мумкин эмас.
Социология фани статистика фани билан айниқса яқин алоқада ривожланади. Ҳар бир социолог муайян мавзуда социологик тадқиқот ўтказишни мақсад қилиб қўяр экан,у албатта шу соҳадаги предметнинг конкрет ҳолатини, реал воқелик манзарасини статистик манбалардангина топа олади. Кенг кўламдаги конкрет социологик тадқиқотларнинг социолог томонидан статистик идоралар ходимлари билан ҳамкорликда ўтказилиши ижобий самаралар бериши шубҳасиздир.
Сўнгги йилларда социология фанида конкрет социологик тадқиқотлар амалий натижаларининг ҳаётга фаолроқ ва кўпроқ тадбиқ этила бориши унинг ахлоқ, эстетика, тиббиёт ва педогогика, режалаштириш назарияси ва бошқарув, ҳуқуқшунослик, руҳиятшунослик сингари фанлар билан алоқасини янада мустаҳкамламоқда. Социология фани ушбу фанлар натижасига суянади. Тадқиқот ўтказиш жараёнларида эса статистик маълумотлардан, тўпланган маълумотларни ўзлаштиришда математик моделлаштириш усулларидан ва методларидан фойдаланилади.
Социологиянинг бошқа фанлар билан кўп томонлама алоқалари, жамиятдаги муаммоларни самарали ечишда катта ёрдам беради. Жамоатчилик фикри социологияси ижтимоий ҳаётдаги барча соҳалар умумназарий методологик ва хусусий социологик мактаблар билан бевосита иш юритади. Шундай қилиб, мураккаб умумий ва хусусий социология фанларидан иборат бўлган замонавий социология тизими уни кўплаб ижтимоий гуманитар фанлар билан кенг алоқаларни тақозо этади. Бу алоқалар ҳам умумметодологик босқичда ҳам махсус хусусий фанлар ва илмий йўналишлар бўйича олиб борилади. Бу эса уни замонавий ижтимоий гуманитар фанлар тизимидаги ўрнини аниқлаб беради.
Эмпирик социологияга бир қатор ўзига хос хусусиятлар тегишли бўлганлиги сабабли уни одатда мустақил оқим сифатида ажратиб кўрсатадилар.
Эмпирик социология бу билимнинг йирик бир соҳасидир. У ўзининг таркибида эмпирик методлар билан бир қаторда методология, маълумотлар таъминоти ва эмпирик маълумотларни қайта ишлаш тизимини ўзида мужассамлаштиради. Шу сабабли эмпирик тадқиқотлар одатда ҳар ҳил мутахассисликнинг тадқиқотчилари: психологлар, методологлар, математиклар жамоасининг ўзаро ҳамкорлиги остида ўтказилади.