1-ma’ruza. Kompyuter va uning programma ta’minoti. Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi

Dasturlash to'g'risida tushuncha. Dasturlash 
atamasi – 
maxsus dasturlash tillari 
yordamida kompyuter dasturlarini yaratish jarayoni va san'atini anglatadi
. 
So'zning umumiy ma'nosida 
dasturlash
- bu matematik yoki tabiiy fanlar yordamida amalga 
oshiriladigan hodisaga javoban oldindan belgilangan holatni rasmiylashtirish. 
So'zning tor ma'nosida dasturlash ma'lum dasturlash tilida kodlash algoritmlari sifatida 
qaraladi. Kengroq ma'noda, dasturlash bu dasturlarni yaratish, ya'ni dasturiy ta'minotni ishlab 
chiqish jarayonidir. 
Dasturlash quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
•
Tahlil 
•
Dizayn - algoritmlar to'plamini ishlab chiqish 
•
Kodlash va kompilyatsiya - dasturning manba kodini yozish va uni kompilyator 
yordamida bajariladigan kodga aylantirish 
•
Testlash va sozlash - dasturlardagi xatolarni aniqlash va yo'q qilish 
•
Dasturlarni sinovdan o'tkazish va yetkazib berish 
•
Kuzatish 
Turli xil dasturlash tillari dasturlashning turli uslublarini qo'llab-quvvatlaydi 
("dasturlash 
paradigmalari"
deb nomlanadi). Dasturlash san'atining bir qismi - mavjud muammoga eng mos 
keladigan tillardan birini tanlash. Algoritmni amalga oshirishda turli xil tillar dasturchidan har xil 
tafsilotlarga e'tibor berishni talab qiladi, bu ko'pincha soddalik va ishlash (yoki dasturchi vaqti va 
foydalanuvchi vaqti) o'rtasida kelishuvga olib keladi. 
To'g'ridan-to'g'ri protsessor tomonidan bajariladigan yagona til bu 
mashina tili
("mashina 
kodi" deb ham ataladi). Yuqorida aytib o'tilganidek, dastlab, barcha dasturchilar mashina kodidagi 
har bir mayda detallar orqali ishladilar, ammo endi bu qiyin ish endi bajarilmayapti. Buning o'rniga 
dasturchilar asosiy kodni yozadilar va kompyuter (birozdan keyin muhokama qilinadigan 
kompilyator, assembler yoki interpretator yordamida) uni bir yoki bir necha bosqichda barcha 
tafsilotlarini aniqlab, maqsad protsessorda bajarishga tayyor bo'lgan mashina kodiga aylantiradi. 
Biroq, ba'zi tillarda, mashina kodi o'rniga, 
bayt-kod
(byte-code) deb ham ataladigan ikkilik 
"virtual mashina" kodi hosil bo'ladi. Ushbu yondashuv Forth, Lisp, Java-da qo'llaniladi. 
Endi biz "dasturlash" tushunchasi haqida ozgina ma'lumotga ega bo'lsak, dasturlarni yaratish 
jarayonining texnik qismiga o'tishimiz mumkin. Bular, albatta, dasturlashning texnik (apparat) 
vositalaridir - avtomatlashtirilgan tizimlarning elektr, elektron va mexanik tarkibiy qismlari 
majmui ularning