1-Маъруза: Кириш

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ: 
1. 
Маҳсулотниннг сифатига изоҳ беринг. 
2. 
Сифат кўрсатикичлари деганда нимани тушунасиз? 
3. 
Саноат маҳсулоти қандай тавсифланади? 
4. 
Маҳсулот 
сифтини 
баҳолашда 
қандай 
усуллардан 
фойдаланилади? 
5. 
Маҳсулот сифатини бошқариш деганда нимани тушунасиз? 
 

---

12-Маъруза: Маҳсулот сифат кўрсатгичлари, функционал ва техник 
смарадорлиги, конструктив кўрсаткичлар, ишончлилиги ва хавфсизлик 
кўрсаткичлари. Махсулотни сифат кўрсаткичларини аниқлаш 
усулларини мезонини танлаш. 
 
Маъруза режаси: 
 
3. 
Стандартларни ишлаб чиқариш тартиби. 
4. 
Техникавий шартларни ишлаб чиқариш келишиб олиш 
тасдиқлаш ва давлат руйхатидан ўтқазиш. 
 
Маҳсулот сифатининг кўрсаткичлари. Собиқ иттифок миқиѐсида, 
50-чи йилларда юзага келди. Шу пайтдан бошлаб сифатни бошқариш 
системалари тузила бошланди. Биринчилардан бўлиб Саратов системаси 
ташкил топди. Бу система «Бенуқсон маҳсулот ишлаб чиқариш» (БИП) номи 
билан танилди. Бу система иш сифатини сон миқдори билан ифодалаш 
принципи асосида вужудга келди. Иш сифатининг кўрсаткичи (К) маълум 
бир 
вақт 
ичида 
биринчи 
марта 
кўрсатилгандаѐқ 
топширилган 
маҳсулотларнинг фоизи қабул қилинди: 
%
100


N
P
K
Бу ерда: Р - маълум бир вақт ичида ТНБ (техник назорат бўлими) 
томонидан биринчи кўриб чиқишда қабул қилинган, N – маълум бир вақт 
ичида ТНБ кўриб чиққан маҳсулотнинг сони. 
Кейинчалик саратов системаси (БИП) асосида Горький системаси 
(КАРАРСПИ) ташкил топди. Бу системанинг шиори: сифат, ишончлилик, 
ресурс. Система маҳсулот сифатида илмий тадқиқотлар олиб бориш ва 
лойиҳалаш, шунингдек, ишлаб чиқаришни технологик томондан тайѐрлаш 
жараѐнида бошқаришга йўналтирилган бўлиб, 60 йилларда жуда кенг 
кўламда татбиқ этила бошланди. Кейинги босқичда «Бенуқсон меҳнат қилиш 
системаси (СБТ)» деб ном олган Львов системаси яратилди. Бу система БИП 
системаси каби катта шуҳрат қозонди. СБТ системани Саратов 
системасининг давоми деб ҳам қараш мумкин, чунки улар бир хил принцп ва 
низомга асосан тузилган. СБТ системасида, меҳнатнинг сифат кўрсаткичи 
биринчи марта кўриб чиқилганда қабул қилинган маҳсулотнинг фоизи эмас, 
балки меҳнатнинг сифат коэффициенти К
к.т
. қабул қилинган. К
к.т.
коэффициенти қуйидагича ҳисобланган:
.
.
.
.
1
0
i
Kc
K
т
Kк
n
i




Бу ерда: К
о
-меҳнат сифатининг нормаси деб қабул қилинган 
коэффициент, оддий ҳолларда бирга тенг; 

---

n–меҳнат сифатининг пасайишига олиб келувчи кўрсаткичларнинг 
умумий сони; 
Кc.i.–меҳнат сифатида кўзда тутилган талабларнинг бузилишини 
ҳисобга олувчи пасайиш коэффициенти. 
Кўриниб турибдики, 0


.
.т
к
K
0 бўлиши мумкин. 
СБТнинг қўлланилиши ҳаѐтга жуда кўп техник, технологик ва 
ташкилий янгиликлар олиб киради ва у маҳсулот сифатини бошқариш 
комплекс системасининг ажралмас бир бўлаги бўлиб қолди. 
Навбатдаги система НОРМ (двигателларнинг моторесурсини ошириш 
ишларини илмий асосда ташкил қилиш)-Ярославль мотор заводида ишлаб 
чиқилган. Ушбу система биринчи марта сифатнинг кўрсаткичи қилиб 
маҳсулотнинг параметри, яъни соатларда ифодаловчи двигателнинг 
моторесурси (биринчи капитал таъмиргача бўлган вақт) қабул қилинди. 
НОРМ системаси моторесурс даражасини доимий равишда ва узлуксиз
назорат қилиш принципига асосланган. Ниҳоят, Львов областининг 
ташкилотларида ўтказилган тажрибалар натажаларига кўра маҳсулот 
сифатини бошқариш комплекси системаси (КС УКП) ишлаб чиқилди. Бу 
система БИП, СБТ, КАНАРСПИ, НОРМ ва бошқа системаларнинг энг яхши 
ва илғор томонларини ўзида мужассамлаштиради. КС УКП санъатнинг
барча турларига моҳияти ВНИИС ДАВСТАНДАРТНИНГ тавсияномасида 
татбиқан изоҳланган. қурилишда қурилиш сифатини бошқариш комплекс 
системаси (КС УКС) амал қилади. У қуйидаги алоҳида сифатни бошқариш 
системаларидан иборат: лойиҳалаш, қурилиш конструкциялари ва ашѐларни 
ишлаб чиқариш, қурилишмонтаж ишларини бажариш.
қурилишмонтаж ишларини бажариш комплекси (КС УК СМР)да 
тўхтасак, у ҳам батафсил ишлаб чиқилиб, амал қилмокда. Бу системани 
татбиқ қилишда сифатни режалаш, моддийтехник ресурслар билан 
таъминлаш, метрологик таъминлаш, информация билан таъминлаш назорати 
ва сифатини баҳолаш йўлга қўйиш кўзда тутилади. 
КС УК СМРни амалда татбиқ қилиш мураккаб жараѐн бўлиб, 
мутасадди ташкилотларнинг раҳбарлиги ва иштрокида олиб борилади. Бу 
иш ҳар бирининг ўз мақсад ва вазифаси бўлиши 3 босқичда амалга 
оширилади. Босқичларни амалда татбиқ қилиш бир неча йил давом этиши 
мумкин. КС УК СМР техник вазифада кўрсатилган мақсадга эришилган 
тақдирда татбиқ қилинган ҳисобланади ва бу акт тузиш йўли билан қайд 
қилинади.