1-Маъруза: Кириш


Метрология юнонча сўз бўлиб - ўлчов, ўлчаш, мантиқ фан



Download 1,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/60
Sana21.02.2022
Hajmi1,35 Mb.
#28368
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60
Bog'liq
metrologiya standartlashtirish va sifat nazorati.

Метрология юнонча сўз бўлиб - ўлчов, ўлчаш, мантиқ фан 
маъносини англатади. Метрология - ўлчашлар, уларнинг бирлигини 
таъминлаш усуллари ва воситалари хамда керакли, талаб этилган 
аниқликка эришиш йўллари ҳакидаги фан хисобланади. 
Метрология фани асосан қуйидаги масалалар билан шуғулланади: 

ўлчашларнинг умумий назарияси; 

катталикларнинг бирликлари ва уларнинг тизимлари

ўлчаш усуллари ва воситалари

ўлчашларнинг аниқлигини топиш усуллари; 

ўлчашлар бирлиги ва ўлчаш воситаларининг бир хиллилигини 
таъминлаш асослари; 

эталонлар ва намунавий ўлчаш воситалари; 

эталон ѐки намунавий ўлчаш воситаларидан ишчи воситаларга 
бирликларнинг ўлчамларини узатиш усуллари. 
Шундай қилиб метрология ўлчаш, яъни миқдорий маълумотни олиш 
ҳусусидаги фан бўлиб, гносеологиянинг муҳим таркибий бўлакларидан 
ҳисобланади. Машҳур рус олими Д.И.Менделеев шундай деган эди: "...хар 
бир фан, энг аввало ўлчаш билан бошланади". 
Метрологиянинг ривожланиш босқичлари. 
Ўлчашлар хақидаги фаннинг тарихи минглаб йилларни ташкил этади. 
Ўлчашларга бўлган эхтиѐж қадим замонларда юзага келган. Инсон кундалик 
хаѐтида хар хил катталикларни: масофаларни, ер майдонларининг 
юзаларини, жисмларнинг ўлчамлари ва массаларини, вақтни ва хоказоларни 
бу жараѐнларнинг юзага келиш сабабларини, манбаларини билмасдан, 
ўзининг сезгиси ва тажрибаси асосида ўлчай бошлаган. 


Баъзи бир табиий ўлчовлар узок ўтмишга бориб тақалади. Масалан, 
турли кимматбахо тошларнинг ўлчов бирлиги сифатида кенг қўлланилган, 
"нўхотча" маъносини англатувчи "карат", "бугдой дони" маъносини 
билдирувчи "гран" шулар жумласидандир.
Дастлабки табиий ўлчовларнинг яна бир намоѐндаси, хамма ерда 
ишлатиладиган вакт ўлчовларидир. Мунажжимларнинг кўп йиллик 
кузатишлари натижасида кадимги Вавилонда вакт бирлиги сифатида йил, 
ой, соат тушунчалари ишлатилган. Кейинчалик ернинг ўз ўқи атрофида 
тўла айланишига кетган вақтнинг 1/86400 кисми секунд номини олган. 
Кадимги Вавилонликлар бизнинг эрамизгача бўлган П асрдаѐк. вактни 
Миналарда ўлчашган. Мина тахминан икки астрономик соат вакт 
оралигига тент бўлиб, бу вакт мобайнида Вавилонда раем бўлган сув 
соатидан массаси тахминан 500 граммга тенг бўлган "мина сув" окиб 
кетган. Кейинчалик мина ўзгариб, биз ўрганиб қолган минутга айланган. 
Кейинчалик табиий «ўлчовлар» турмушда кенг кўллана бошланди. 
Шундай ўлчовлардан бири ернинг ўз ўки атрофида айланишини вакт 
бирлиги сифатида ишлатилишидир. Жамиятнинг ривожланиши, савдо ва 
денгиз саѐхатининг ривожланишига, саноатнинг пайдо бўлишига, 
фаннинг ривожланишига олиб келган бўлса, шу билан бирга махсус 
техника ва ўлчаш воситаларини бунѐд этишга хам сабабчи бўлди. 

Download 1,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish