1-Maruza Kirish

§7.2.Metrologiya, standartlash va o’lchash texnikalari bo’yicha xalqaro 
h’amkorlik, 
 xalqaro standartlashtirish. 
O’lchash  informatsiyasiga  nafaqat  miqdor  bo’yicha  talablar,  balki  sifat 
bo’yicha  h’am  talablar  qo’yiladi.  Bunga  uning  (o’lchashning)  aniqligi, 
ishonchliligi, tan narxi va samaradorligi kabi tavsiflar kiradi.  
Bu  sifat  tavsiflarining  barchasining  asosida  metrologik  taminot  yotadi. 
Metrologik taminotni shunday tariflash mumkin: 

 
o’lchashlar  birliligini  taminlash  va  talab  etilgan  aniqlikka  erishish 
uchun  zarur  bo’lgan  texnikaviy  vositalar,  tartib  va  qoidalarning, 
meyorlarning, ilmiy va tashkiliy asoslarning belgilanishi va tadbiq etilishi.  
Ushbu tavsifdan kelib  chiqib  aytish mumkinki, metrologik  taminotning 
vazifasiga quyidagilar yuklatilgan: 

---


 
o’lchash  vositalarining  ishga  yaroqliligini  tashkil  etish,  taminlash  va  tadbiq 
etish; 

 
o’lchashlarni  amalga  oshirish,  uning  natijalarini  qayta  ishlash  va  tavsiya  etish 
borasidagi meyoriy h’ujjatlarni ishlab chiqish va tadbiq etish; 

 
h’ujjatlarni ekspertizadan o’tkazish; 

 
o’lchash vositalarining davlat sinovlari; 

 
o’lchash vositalarining va uslublarining metrologik attestatsiyasi va h’okazolar.  
Metrologik taminotning to’rtta tashkil etuvchisi mavjuddir: 
1. İlmiy asosi: metrologiya  - o’lchashlar h’aqidagi fandir; 
2. Texnikaviy asoslari - kattaliklar birligining davlat etalonlari, kattaliklar birligini 
etalonlardan  ishchi  vositalarga  uzatish,  o’lchash  vositalarini  yaratish  va  ishlab 
chiqishni  yo’lga  qo’yish,  o’lchash  vositalarining  majburiy  davlat  sinovlari  va 
ularni  bajarish  uslublarining  metrologik  attestatsiyasi,  o’lchash  vositalarini 
ishlab  chiqishda,  tamirlashda  va  ishlatishda  majburiy  davlat  qiyoslashidan 
o’tkazish,  modda  va  materiallarning  tarkibi  va  xossalari  bo’yicha  standart 
namunalarni yaratish, standart malumotnomalar, mah’sulotning majburiy davlat 
sinovlari.  
3. Tashkiliy  asosi  -  davlat  va  mah’kamalardagi  metrologik  xizmatdan  tashkil 
topgan O’zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati; 
4. Meyoriy-qonuniy  asoslari  -  tegishli  respublika  qonunlari,  davlat  standartlari, 
davlat va tarmoqlarning meyoriy h’ujjatlari.  
Metrologik taminotning o’z  oldiga qo’ygan asosiy maqsadlari: 

 
mah’sulot  sifatini,  ishlab  chiqarish  va  uni  avtomatlashtirishning 
samaradorligini oshirish; 

 
detallar va agregatlarning o’zaro almashuvchanligini taminlash; 

 
moddiy  boyliklarning  va  energetik  resurslarining  h’isobini  olib  borish 
ishonchliligini taminlash; 

 
atrof-muh’itni h’imoya qilish; 

 
salomatlikni saqlash va h’okazolar.  
 
Metrologik  taminot  darajasi  mah’sulotning  sifatiga  bevosita  tasir  qiladi. 
Bu  tasir  samaradorligini  yanada  oshirish  maqsadida  metrologik  profilaktika 
ishlariga  va  ishlab  chiqarishni  tayyorlashdagi  metrologik  taminot  masalalariga 
aloh’ida  ah’amiyat  beriladi.  Bu  esa  o’z  vaqtida  respublikamizda  bozor 
munosabatlarini  yanada  chuqurroq  shakllanishiga  va  ishlab  chiqarilgan 
mah’sulotlarning eksport imkoniyatini oshirilishiga munosib zamin yaratadi.