1-Maruza Kirish

§7.1. Standartlashtirishning iqtisodiy samaradorligi 
Amalda standartlarni 2 ta katta guruh’ga bo’lish mumkin: mah’sulot sifatini 
oshirishga yo’naltirilgan standartlar; turli mah’sulotlarning turlari, markalari va 
turkumlarining maqbul miqdorini o’rnatishga yo’naltirilgan 
standartlar. 
Standartlarning  bunday  bo’lishi  standartlashtirishdan  olinadigan  iqtisodiy 
samaraning  ikki  asosiy  manbasini  o’rnatishga  imkon  beradi:  a)  mah’sulot 
sifatini  oshishi  va  tashqi  savdo  daromadidan  olinadigan  iqtisodiy  foyda;  b)  bir 
turdagi  mah’sulotning  ortiqcha  turli  tumanligini  qisqartirish,  ommaviy  va 
seriyali ishlab chiqarishni kuchaytirishdan olinadigan iqtisodiy foyda. 
Standartlashtirish ishlab chiqarish soh’asidan qatoi nazar buyumlar h’ayotiy 
tsiklining  borcha  bosqichlarida,  yani  loyih’alash,  ishlab  chiqarish  va  ishlatish 
jarayonlarida iqtisodiy samara olishni taminlaydi. 
Loyih’alash jarayonida olinadigan iqtisodiy samara quyidagilardan tashkil 
topadi: yangi tuzilmalarda standart, unifikatsiyalashgan va sotib olinadigan 
buyumlarni keng qo’llashdan; asosiy ishlab chiqarish vositalari, texnologik 
moslamalar va jih’ozlarni loyih’alash bo’yicha loyih’a ishlari h’ajmining 
qisqartirishidan; ishchi chizmalar va boshqa texnik h’ujjatlarni ishlab chiqish va 
ko’paytirish bo’yicha ishlar h’ajmi kamayishidan; yangidan chiqarilayotgan 
texnik h’ujjatlarni kelishish va tasdiqlash uchun ketadigan muddatning 
qisqarishidan. 

---

İshlab  chiqarish  jarayonida  olinadigan  samara  material  va  texnologik 
jih’ozlar,  moslamalar  va  maxsus  dastgoh’lar  tayyorlash  uchun  h’arajatlar 
kamayishi  h’isobiga,  sotib  olinadigan  butlovchi  buyumlar  o’zi  ishlab 
chiqaradigan  buyumlardan  arzonga  tushishi  va  boshqa  qo’shimcha  h’arajatlar 
kamayishi evaziga vujudga keladi. 
Bundan  tashqari  unifikatsiyalash  va  standartlashtirish  mah’sulotni 
tayyorlashga  bo’lgan  umumiy  meh’nat  sarfini  kamaytiradi  va  ishlab  chiqarish 
maydonlari  va  ishchi  kuchini  boshqa  maqsadlar  uchun  bo’shashiga  sharoit 
yaratadi. 
İshlatish 
(foydalanish) 
jarayonida 
iqtisodiy 
samara 
buyumlar 
ishonchliligining  oshishi  va  tamirlash  h’arajatlarining  kamayishi  h’isobiga 
vujudga keladi. 
Shuningdek,  standartning  iqtisodiy  samaradorlik  ko’rsatkichi  joriy  etilish 
ko’lami va amal qilish muddatiga h’am bog’liq.