1-Maruza Kirish

§13.6.Sinash ishlarida qo’llaniladigan asbob-uskunalar. 
Sinov presslari va mashinalari.  
 
 
Sinov mashinalari va presslar mexanik tajribaxonalarning asosiy asbob-
uskunalaridan sanaladi.Sinov presslari konstruktsiya elementlari va namunalarni 
siqishga sinaganda qo’llaniladi. Presslar gidravlik yoki mexanik uzatmali 
(privodli) bo’ladi. Presslarning siquvchi kuchi bir necha ming tonnagacha 
bo’ladi. Qudratli presslar faqat gidravlik uzatmali qilib tayyorlanadi. Presslarda 
maxsus jixozlar yordamida nafaqat siqishga, balki deformatsiyaning boshqa 
turlariga h’am sinasa bo’ladi.  
 
Ayrim  sinovlarni  o’tkazishda  presslardan  tashqari  maxsus  va  universal 
sinov mashinalaridan foydalaniladi. Masalan, cho’zilishga sinashda cho’zuvchi 
kuchlarni  yoki  cho’zilish  deformatsiyalarini  o’lchaydigan  mashinalardan 
foydalaniladi.  Cho’zilishga  mo’ljallangan  mashinalarning  asosiy  ishchi  organi 
changal  (zaxvat)lardan  birini  h’arakatga  keltiruvchi  mexanizm  va  namunani 
cho’zilishga bo’lgan qarshilik kuchini o’lchaydigan asbobdan iborat. Cho’zilish 
jarayonida  sinalayotgan  namunaning  o’qi  joylashuviga  qarab  mashinlarga 
gorizontal va vertikal turlarga ajratiladi. 
 
Zo’riqishlar  richagi  uskunalar,  richag  -  mayatnikli  sistemalar,  prujinali 
kuch  o’lchagichlar,  manometrlar,  mesdozalar,  kuch  o’lchagich  gidrotsilindrlar, 
kombinatsiyalashgan sistemalar va boshqalar yordamida o’lchanadi. 

---

 
Qurilish  tajribaxonalarida  maksimal  zo’riqishni  5  dan  80  mN  gacha 
bo’lgan  mashina  va  presslardan  foydalaniladi.  Agar  sinalayotgan 
konstruktsiyalarning  o’lchamlari  va  talab  etilgan  yuk  shu  erdagi  sinov 
mashinalarida mavjud bo’lsa, sinovni aniqlik darajasi ancha past bo’lgan yig’ma 
stendlar o’rniga, aynan shu mashinalarda o’tkazish maqsadga muvofiqdir.  
Sinov mashnalari (13.15-rasm) gidravlik tasir printsipida ishlaydi. Mashina rama 
ko’rinashidagi vertikal staninaga ega, uning yuqorigi traversasiga ishchi tsilindr 
o’rnatilgan,  uning  ostida  sinovlar  o’tkaziladigan  bo’sh  joy  ko’zda  tutilgan. 
Boshqaruv  pultida  moy  idishi,  elektr  uzatma  va  mayatnikli  manometr 
joylashgan.