1-Maruza Kirish

13.11  –  rasm.  Kuzatuv  skvajinasida 
indikator kontsentratsiyasining o’zgarishi. 
 
 
Grunt  kovaklaridagi  suv  h’arakati 
tezligi  kuzatuv  skvajinalarida  aniqlanadi. 
Oqim  h’arakatining  h’aqiqiy  tezligi      u  
quyidagi formuladan aniqlanadi:   
                       u = ℓ / t
r
  ,                            
(11.1)                  
bu  erda  ℓ  -  oqizilgan  nuqtadan  payqalgan 
nuqtagacha bo’lgan masofa;  t
r
    -  indikator 
h’arakatining  h’isobiy  vaqti.t
r
  ning  qiymatini  aniqlash  uchun  kuzatuv 
skvajinasida  indikator  kontsentratsiyasining  vaqt  bo’yicha  o’zgarish  grafigi 
chiziladi. Sanoqning bolanish nuqtasi sifatida h’arakat boshlangan  skvajinadagi 
indikator  kontsentratsiyasining  pasayishi  boshlangan  vaqt  qabul  qilinadi.  
Filtratsiya tezligi   V  ning qiymati quyidagi formuladan topiladi: 
                           V = 0,785 ξ d / k
g
 ,                           (11.2) 
bu    erda      ξ    =    (1/  t)  ℓn  (N
t
  /  N
o
)      -  indikatorning  suyilish  koeffitsienti;                  
t–indikator  kontsentratsiyasi  o’zgarishining  boshlang’ich  qiymati      N
o
    dan 
oxirgi qiymati    N
t
      gacha bo’lgan vaqt; d -  bosh skvajina diametri; 
   k
g
 
- skvajina titrashining tasiri koeffitsienti.  
Yangi kam ishlatilgan filtlar uchun    k
g
= 2,    eski filtlar uchun  k
g
=  1  olinadi. 
 
Filtratsiya  koeffitsienti  K  bosh  skvajina  uchun  quyidagi  formuladan 
aniqlanadi: 
                                                      K =  V / I,                  (11.3) 
 
KuzatuvskvajinalariuchunK=Um/I,  (11.4) 
Bu erda  I = ∆h / ℓ  - oqim gradienti bo’lib,  quyidagi formuladan topiladi:  
              I = (ℓ
p
  -   h
n
  ) / ℓ  ,      (11.5) 
Bu erda  h
p
  ,   h
n
    - bosh va kuzatuv skvajinalaridagi suv sath’lari. 
 
İndikatorlar sifatida tritiy, natriy – 24, oltin gugurt (sera) – 35,  temir – 59,  
brom  –  82,    rubidiy  –  86  va  yod  -131  radioaktiv  kimyoviy  birikmalari 
qo’llaniladi.  İndikatorni  tejash  uchun  iloji  boricha  gruntga  kam  shimiladigan 
birikma va izotoplardan foydalanish tavsiya etiladi.