1-Ma’ruza. Kirish. Loyixalash bosqichlari. Texnik topshirik (TT) (4 soat)

9-ma’ruza. Mashinalarni loyixalashda konstruktsiyalar bikrligi masalalari (4 soat)

Reja:
1.Bikrlik. Bikrlikni oshirish usullari.
2.Konsolli konstruktsiyalar bikrligini oshirish.
3.Tayanchlarni rayional joylashtirish.
4.Konus detallar bikrligi. Korpus.
5.Bikrlik. Bikrlikni oshirish usullari
Bikrlik – bu konstruktsiyani xolatini aniqlovchi asosiy faktorlardan bo’lib, asosiy urin tutadi. Korpuslarni murtligi okibatida unda joylashgan mexanizm-larni uzaro xolati bo’zilib: harakatdagi birikmalarda yuqori ishkalanish va eyilishga; vallar va tayanchlarni xolati tishli g’ildiraklar ilashuvini xollatini buzadi; podshipniklar kizishi va sinishiga olib keladi; yuzalarga friktsion korroziyaga va payvandlanishiga olib keladi.
Aniq operatsiyalarni bajaruvchi mashinalarni, masalan, dastgoxlarni ishchi organlari bikrligi ishlov beriluvchiga detallar aniqligini ta’minlaydi.
Bitrlik engillatilgan klassdagi mashinalar uchun muhim rol uynaydi (transport mashinalari, aviatsiya va raketa texnikasi). Bunda konstruktor konstruktsiyani iloji boricha engillatib mustaxkamlik resurslaridan maksimal foydalanib, kuchlanishni oshiradi, bu esa deformatsiyaga olib keladi.
Konstruktsiyalarni deformatsiyalanuvchanligini oshishiga asosan yuqori mustaxkam va uta mustaxkam materiallarni qo’llash olib keladi.
SHunday qilib bikrlik – sistemani ma’lum deforma-tsiya bilan tashqi kuchlarga qarshilik ko’rsata olish kobil-yatidir. Mashinasozlikda bikrlik – bu sistemani deforma-tsiya bilan sistemani ish kobiliyatiga ta’sir ko’rsatadigan tashqi kuchlarga qarshilik ko’rsata olish kobiliyatidir.
Bikrlik – bikrlik koeffitsienti bilan baxolanadi. Bikrlik koeffitsienti, bu sistemaga ta’sir etayotgan R kuchni maksimal deformatsiya  ga nisbatidir. Guk konuniga asosan bikrlik koeffitsienti:

Bu erda: E – materialni normal egiluvchanlik moduli;
F - brus kesimi;
l – kuch ta’siri yo’nalishi bo’yicha brus uzunligi.
Konstruktsiya bikrligi quyidagi faktorlar asosida aniqlanadi:
Materialni egiluvchanlik moduli E;
Deformatsiyalanuvchi jism kesimining geometrik tavsifi;
Deformatsiyalanuvchi jism o’lchamlari (uzunlik l);
Kuch ko’rinishi va tayanch turi.