1 ma’ruza issiqlikni ishga aylanishidagi qonunlar. Texnik termodinamikani asosiy tushunchalari

1.2. Fanning vazifasi.
Gidrogazodinaika, apparatlari va qurilmalari yordamida issiqlik hosil qilish, uni boshqa turdagi energiyaga aylantirib berish, taqsimlash, uzatish usullarini nazariy va amaliy jihatdan qamrab olgan va o’rganadigan umumtexnika fanidir.
Termodinamika va uning amaliy qismi bo’lgan Issiqlik energetikasining fan sifatida shakllanishida XVII-XIX asr olimlaridan R.Mayer, J.Djoulь, M.L.Lomonosov, S.Karno, R.Klauzius, V.Kelьvin va boshqa olimlar ilmiy-tadqiqotlari bilan o’z xissalarini qo’shganlar.
Issiqlik energiyasini mexanik energiyaga va mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantirish usullarining yaratilishi, uning halq xo’jaligiga tadbiq etilishi natijasida elektr energiyasini masofaga uzatish hamda uni mexanik energiyaga aylantirish masalalari hal etildi.
Er yuzining ko’pgina mintaqalarida katta quvvatdagi GES, IES, AES va boshqa turdagi energetik markazlarning qurilishi natijasida ishlab chiqarish mexanizatsiyalashtirishtirildi va avtomatlashtirildi.
Mamlakatimizda Issiqlik energiyasini ishlab chiqarish va uni boshqa turdagi energiyaga aylantirish usullarining samaradorligi, biror mintaqaning iqtisodiy darajasini ko’tarishga ta’sir ko’rsatish bilan birga aholining maishiy va madaniy sharoitining yaxshilanishiga ham ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Energetik boylik zaxirasidan to’g’ri foydalanish mamlakatni energetik inqirozdan saqlaydi.
Hozirgi kunda energiya boyligidan samarali foydalanilayapti deb bo’lmaydi. Issiqlik energiyasining ko’p qismi asbob-uskunalardan noto’g’ri foydalanish, samarasiz uskunalarning qo’llanilishi va shu kabilar oqibatida isrof bo’layapti.
Masalan, er yuzidagi aholining jon boshiga o’rtacha har sutkada 25 kg sifatli ko’mir yoqiladi, bu ko’rsatigich yildan yilga o’sib bormoqda. Insoniyat foydalaniladigan energiyaning asosiy qismi (90-92%) neft va tabiiy gazdan olinadi.
O’zbekistonda esa asosiy energiya manbai bo’lib tabiiy gaz hisoblanadi, undan keyin oz miqdorda neft va tosh-ko’mir, daryolarning potensial energiyasidan foydalaniladi.
Energetika zaxiralaridan to’g’ri foydalanilmaslik oqibatida erdagi ekologik muvozanat yomonlashib bormoqda. Atom energetikasi sun’iy energetik manbalaridan eng quvvatlisi bo’lib jahon bo’yicha uning qurilmalarni takomillashtirish hisobiga radiaktiv moddalarning atrof-muhitga tarqalmaslik va ishlatib bo’lingan uran Yoqilg’isini saqlash muammollarning echimi izlanayotir.
Yevropa mamlakatlarida energetik zaxiralar tugab bormoqda.
Zamonaviy ishlab chiqarishning energiyaga bo’lgan talabi esa ortib bormoqda. Ekologik jihatdan toza bo’lgan quyosh energiyasi, shamol, suv to’lqini, geyzirlar kabi energetik manbaalaridan foydalanish keyingi yillarda syozilarli darajada rivojlanmoqda.
Kelajakda ekologiya talablarga javob beruvchi sun’iy energetik manbalar orasida boshqariladigan termoyadro sintezi reaksiyalar asosida ishlaydigan energetik markazlar insoniyatga xizmat qiladi.
Gidro, geleo, geo, shamol, suv to’lqini energiyalari asosiy energiya manbalari bo’lib qoladi.
Issiqlik energetika - Issiqlik mashinalarini, qurilmalarni va uskunalarni texnikaning hamma tarmoqlarida qo’llanishi va ishlatilishi haqida fandir.