1-ma'ruza. Ishlov berilgan yuzaning g’adir-budurligi. Reja

1-ma'ruza. Ishlov berilgan yuzaning g’adir-budurligi.
Reja
1. Detal sirtining sifati.
2. Detal sirtining geometrik parametrlari.
3. G’adir-budurlik parametrlari.
4. G’adir-budurlikni ishlov berish usullarga bog’liqligi
1. Detal sirtining sifati.
Detal sirtining sifati deb- ushbu sirtning bir yoki bir nechta ketma-ket ta’sir qilgan texnologik usullar natijasida hosil bo’lgan holati kiradi.
Detal sirtining sifati ikkita asosiy tushuncha bilan belgilanadi:
- detal sirtning fizik-mexanik xossalari;
-detal sirtining geometrik parametrlari.
Sirt qatlamining fizik-mexanik xossalari uning qattiqligi, tuzilishi, qoldiq zo’riqishlari, kristall panjaraning deformatsiyasi bilan ta’riflanadi. Qimyoviy-termik ishlash natijasida sirt qatlamining kimyoviy tarkibi ham o’zgaradi. Mashina detallarning sirt qatlamining xossalarini kerakli darajaga yetkazish va ularni ish sharoitlarida saqlab qolish butun texnologik jarayonning vazifasidir. Ishlatish davomida yemirilish, mikrodarzlar, zanglash detallar sirtini buzilishiga olib keladi, shuning uchun mashina detallarning sirtlarini nafaqat kerakli darajaga yetkazish, balki bu darajani saqlab qolish juda muhumdir


2. Detal sirtining geometrik parametrlari. Detal sirtining geometrik parametrlariga detallarning shakllarini, yuzalarini va o’qlarini chetga chiqishlari, to’lqinsimonlik va g’adir-budurlik kiradi.

Shakl chetga chiqishlar (yuzaning makrogeometriyasi) – cho’ziqlik, egarsimonlik, konuslik, qirralik, qiyshiqlik, botiqlik qavariqlik va b.
To’lqinsimonlik – bu nisbatan katta qadamli davriy o’zgaradigan notekisliklar majmauasidir. To’lqinsimonlik g’adir-budurlik (yuzaning mikrogeometriyasi) va shakl chetga chiqishlar (yuzaning makrogeometriyasi) o’rtasida joylashgan.
Detal shaklni chetga chiqishlari



Detal yuzalarini va o’qlarini o’zaro joylashishidan chetga chiqish





3. G’adir-budurlik parametrlari.
Yuza g’adir-budurligi (yuzaning mikrogeometriyasi) – bu yuzaning ma’lum uzunlikdagi nisbatan kichik qadamli notekisliklar majmauasidir. G’adir-budurlik mikrometr (mkm) da o’lchanadi.

2789-73 standartda asosiy ikkita g’adir-budurlik parametrlari keltirilgan, bular,
Ra - profilning o’rtach arifmetik chetga chiqishi
Rz – profilning o’nta nuqta bo’yicha topilgan notekisliklar balandligi

Bu formulalarda baza uzunligi “l” chegarasida Y1,Y2,…Yn - profilning nuqtalaridan o’rta chiziqqacha bo’lgan masofalar.

H1,H2,…H10 – beshta eng katta chiziqning balandligi va beshta eng chuqur joylarinig o’rtacha arifmetik qiymatlari.

Yuzaning g’adir-budurligi o’lchamlar aniqligi bilan bevosita bog’liq. Yuqori aniqlikka har doim kichik g’adir-budurlik va kichik to’lqinsimonlik to’g’ri keladi. Bu holat birikadigan detallarning ishlash sharoitlariga bog’liq.







4. G’adir-budurlikni ishlov berish usullarga bog’liqligi


Har xil ishlov berish usullarda erishiladigan Ra qiymati



G’adir-budurlikni o’lchash

Planka (1) igna (2) ni ushlab turadi va (3) yo’nalishda o’lchanayotgan yuza (5) ga parallel ravishda xarakatkalanadi. Ignani xarakati yuza notekisliklarini takrorlaydi va bular kompyuterga yozib olinadi (6-chiziq).