1-Ma`ruza. Gidravlika fanining predmeti. Suyuqliklar to’g’risida asosiy tushunchalar. Suyuqliklarning muvozanat va harakat qonunlarini hamda bu qonunlarning texnikaning turli soxalariga tatbiq etilishini o’rganuvchi fan

3. Plunjerli nasoslar. Plunjerli nasoslarning ishlash printsipiga o`xshash bo`lib, ular konstruktiv sxemalari bo`yicha bir – biridan farq qiladi. Bu nasoslarda ish organi sifatida porshenning o`rniga plunjerdan foydalaniladi. Plunjerlarning porshendan farqi shundaki, ularning ko`ndalang kesimi uzunligiga nisbatan bir necha baravar kichik bo`lib, kompression va moy sidirish xalqalari bo`lmaydi.

4. Diafragmali nasoslar. Ximiyaviy aktiv suyuqliklarni va moddalarning katta zarrachalari aralashgan suyuqliklarni so`rish uchun porshenli nasoslarning maxsus turlari ishlatiladi. Bunday nasoslarning keng tarqalgan turi diafragmali yoki membranali nasosdir.

Bu nasoslarning ishlash printsipi plunjerli yoki porshenli nasoslarning ishlash printsipiga o`xshaydi va suspenziyalarni xamda metall qismlarning emirilishiga katta ta`sir qiluvchi aktiv suyuqliklarni so`rishda ishlatiladi. Nasosning tsilindri 1 va plunjeri so`rilayotgan suyuqlikdan elastik to`sik 3 – diafragma (membrana) bilan ajratilgan bo`lib, to`siq yumshoq rezina yoki maxsus po`latdan tayyorlanadi. Plunjer orqaga yurganda diafragma bo`shlig`ining o`ng qismida siyraklanish xosil bo`ladi. Natijada diafragma o`ng tomonga egilib, siyraklanish bo`shlikning chap tomoniga, so`ngra nasosning ish bo`shligiga beriladi. Bu esa xuddi porshenli nasoslardagi kabi so`rish klapani ochilib, so`rish protsessining sodir bo`lishiga sabab bo`ladi. Plunjer oldiga yurganda esa diafragma bo`shlig`ining o`ng qismida bosim ortib, diafragma chapga egiladi. Shu yo`l bilan bosimning ortishi ish bo`shlig`iga berilib, so`rish klapani 4 yopiladi, so`ngra xaydash klapani 5 ochilib, suyuqlikning xaydash boshlanadi. Bunda plunjer va tsilindr so`rilayotgan suyuqlikdan ajratilgani uchun ximiyaviy aktiv moddalar ta`sirida bo`lmaydi va zanglash, eroziya xodisalaridan xoli bo`ladi. Nasosning so`rilayotgan suyuqlikka tegib turadigan qismlari (ish bo`shlig`i, klapanlar va x.k.) kislota bardosh materiallardan qilinadi yoki kislata bardosh moddalar bilan qoplanadi. Ba`zi xollarda shtok bevosita diafragmaga ulangan bo`lib, xarakat xaydash yuqorida aytilgandek amalga oshiriladi. Bunday nasoslar avtomobil’, traktor va boshqa qishloq xo`jalik mashina dvigatellarining ta`minlash sistemasida qo`llaniladi. Bu mashinalarda xarakat shtokka gaz taqsimlash valining ekstsentrigi yordamida beriladi.