1-Ma’ruza. Dasturlashga kirish, dasturlasning asosiy tushunchalari Reja

O’zgaruvchilar. Yuqorida keltirilgan misolda ko’rsatilganidek kompyuter hotirasida ma’lumot saqlash imkinoyitisiz kompyuterda hech qanday qiziqarli ish qilib bo’lmaydi. Ma’lumotlar saqlanadigan joyini obyekt deb ataymiz. Obyektga murojaat qilish uchun obyekt nomini bilish kerak. Nomlangan obyekt o’zgaruvchi deyiladi va unda qanday ma’lumotni saqlash mumkinligini aniqlovchi (masalan int turidagi obyektda butun sonlarni saqlash mumkin string turidagi obyektga ‘Hello world’ singari satrlarni saqlash mumkin) aniq bir turga ega bo’ladi. (masalan, int yoki string), bundan tashqari ular ustida amallar bajarish mumkin (masalan int turidagi obyekt ustida * operatori orqali ko’paytirish amalini bajarish mumkin, string turidagi obyektlarni esa <= operatori orqali taqqoslash mumkin). O’zgaruvchilarga yozilgan ma’lumotlar qiymat deyiladi. O’zgaruvchini aniqlash instruktsiyasi e’lon qilish deyiladi va o’zgaruvchi e’lon qilinayotgan paytda unga boshlang’ich qiymat berib ketsa bo’ladi. Quyidagi misolni ko’rib chiqamiz:

string name = "Annemarie";

int number_of_steps = 39;

Bu o’zgaruvchilarni quyidagicha tasavvur qilish mumkin:

Biz o’zgaruvchiga to’g’ri kelmaydigan turdagi ma’lumotni yoza olmaymiz.

string name2 = 39; // xato: 39 — satr emas

int number_of_steps = "Annemarie"; // xato: "Annemarie" —

// butun son emas

Kompilyator har bir o’zgaruvchining turini saqlab qoladi va o’zgaruvchini uning turiga mos ravishda ishlatishingizga yo’l qo’yadi.

C++ tilida juda ko’plab turlar tanlovi mavjud. Lekin ularning atiga 5 tasidan foydalangan holda foydali dasturlar tuzish mumkin.

int number_of_steps = 39; // int — butun sonlar uchun

double flying_time = 3.5; // double — haqiqiy sonlar uchun

char decimal_point = '.'; // char — belgilar uchun

string name = "Annemarie"; // string — satrlar uchun

bool tap_on = true; // bool — mantiqiy o'zgaruvchilar uchun

E’tibor bering, barcha o’zgaruvchilar o’zining yozilish uslubiga ega:

39 // int: butun son

3.5 // double: xaqiqiy son

'.' // char: bittalik tirnoqcha ichida yagona belgi

"Annemarie" // string: qo’shtirnoq ichida yozilgan belgilar to’plami

true // bool: yoki rost (true), yoki yolg’on (false) qiymatga ega

Boshqacha qilib aytganda, raqamlar ketma ketligi (masalan 1234, 2 yoki 973) butun sonni bildiradi, bittalik tirnoqcha ichidagi belgi (masalan, ‘1’, ‘@’ yoki ‘x’) belgini bildiradi, xaqiqiy sonlar esa (masalan, 123.123, 0.12, .98) haqiqiy sonlarni bildiradi, qo’shtirnoq ichidagi belgilar ketma ketligi esa (masalan, “123141”, “Howdy!” yoki “Annemarie”), satrni bildiradi. Batafsil ma’lumot ilova qilingan adabiyotlarda berilgan.