1. Маркетинг тадқиқотлари тушунчаси ва усуллари

Воситачилар
— маҳсулотларни сотиш ва силжитишда фирмаларга 
ёрдам берувчи бозор (компания) субъектлари. Шу билан бир қаторда улар 
фирма ҳақида ва ўзлари ҳақида маълумот тарқатиш билан шуғулланадилар. 
Воситачилар савдо ва транспорт ташкилотлари, реклама ва маркетинг 
агентликлари, сотиш билан шуғулланувчи фирмалар ва молия ташкилотлари 
бўлиши мумкин. 

---

расм
. Корхонанинг ички муҳити (микро-муҳит) 
Савдо корхоналари, биринчидан, тақсимот каналларини аниқлашда ва, 
иккинчидан, мижозларни шакллантиришда кўмаклашадилар. Молия 
воситачилари сифатида банклар, кредит ва суғурта компаниялари ва бошқа 
молия битимларини таваккалчиликдан суғурталаш ишларини олиб борувчи 
ташкилотлар бўлиши мумкин. Мижозлар билан хушмуомала муносабатда 
бўлиш учун корхона замонавий ишлаб чиқариш технологиясини қўллашдан 
ташқари яна маркетинг воситачилари билан самарали ҳамкорликда бўлиши 
шарт. 
Рақиблар
мазкур фирма фаолият юритаётган бозорларда худди шундай 
маҳсулотни ишлаб чиқариб қатнашадиган корхоналар (компаниялар)дан 
иборат. Кураш ҳаққоний ёки ғирром рақобат шартлари асосида амалга 
оширилади. Биринчи ҳолда таннархнинг пасайиши, маҳсулот сифатининг 
ошиши, фирманинг обрўиззатини кўтариш, қўшимча хизматлар секторини 
кенгайтириш ва замонавий маркетингнинг бошқа усуллари қўлланади, 
иккинчисида — демпинг, коррупция, шантаж, хом ашёдан, иш кучидан, 
таъминотчилардан маҳрум қилиш ва ҳоказо Ривожланган мамлакатларнинг 
кўпчилигида рақобатчиликни ғирром усуллар билан олиб бориш қонун 
томонидан ман этилган. 
Истеъмолчилар
— мазкур фирма маҳсулотининг харидорлари 
ҳисобланадиган жисмоний ва ҳуқуқий шахслар (фуқаролар, оилалар, 
фирмалар, жамоат ташкилотлари ва давлат муассасалари). Истеъмолчилар 
ўртасидаги катта фарққа қарамай, уларда умумий хусусиятлар бор. Улар 
маркетинг мақсадларига боғлиқ ҳолда мақсадли гуруҳларга бирлаштирилиши 
мумкин бўлган жинс, ёш, малака, эҳтиёжлар таркиби, даромадларни 
белгилайди. Умуман, бозордаги хатти-ҳаракатлари стратегияси жиҳатидан 
бир-биридан анча фарқ қиладиган истеъмолчиларнинг беш тури фарқланади. 
Булар якка истеъмолчилар, оилалар ёки уй хўжаликлари, воситачилар, 
Молиявий 
хизмат 
Маркетинг 
хизмати 
Ра
ҳбарият 
Илмий 
ишлар 
хизмати
Ишлаб 
чи
қариш 
Конструктор-
лик ишлар 
хизмати
Моддий 
таъминоти 
хизмати 
Техника 
таъминоти 
хизмати 
Бухгалтерия

---

таъминотчилар, давлат ва жамоат ташкилотларининг масъул шахслари ёки 
ходимларидир. 
Салмоқли қисмини