8. Issiqlik tarmoqlarini ishga tushirish, sozlash, sinash va ulardan foydalanish tavsiyalarini ishlab chiqish
Tizim yoki qurulmaning ishonchliligi tushunchasi tizimga yoki qurulmaga ikki bosh yo‘nalish bo‘yicha qarashni taqazo etadi. Birinchisi, tizimning ehtimoliy ishga yaroqliligi.
Ehtimoliy ishga layoqatlilikka bir qancha faktorlar ta’sir etadi. SHuning uchun ehtimoliy yaroqlilikni oldindan aytib bo‘lmaydi. Tizimning ishlash qobiliyatini ko‘rsatuvchi ikkinchi kattalik uning ishlash vaqti davomiyligi hisoblanadi. Ishonchlilik bu vaqt birligi ichida tizim elementlarining sifatini saqlashdan iboratdir. Ishonchlilikning asosiy kriteriyasi, berilgan vaqt ichida tizim elementlarining bexato ishlashidir.
Davlat standarti tomonidan qo‘yilgan ishlash bo‘yicha ishonchlilik, berilgan vaqt ichida, tizimning birlamchi ishlash ko‘rsatkichlar bilan ishlashi demakdir. Issiqlik ta’minoti tizimlari uchun berilgan ko‘rsatgichlar bug‘ va suvning berilgan qiymatda, berilgan harorat va bosimda va ma’lum tozalikda saqlanishidir.
9. Ishonchli tizim loyihalashtirishning usullari
Birinchisi, tizimni tashkil etgan elementlar sifatini oshirish bo‘lsa, ikkinchisi, elementlarni zaxiralashdir. Ikkinchi yo‘lga element sifatini oshirishning texnik jihatdan imkoni bo‘lmay qolganda yoki keyingi sifat oshirish iqtisodiy o‘zini oqlamaganda o‘tiladi.
Ishonchlilikning ikkinchi yo‘li tizimni ishonchliligi uning elementlari ishonchliligidan zarur bo‘lganda ko‘laniladi. Tizimning ishonchliligi zaxiralash bilan amalga oshiriladi. Issiqlik bilan ta’mynlash tizimlari uchun dublyor qo‘llaniladi. Issiqlik tarmog‘ida esa dublyor, xalqalash yoki seksiyalash yo‘li bilan ishonchlilik oshiriladi. Issiqlik bilan ta’minlash tizimlari uzoq muddat ishlaydigan tizimga kiradi.
Issiqlik bilan ta’minlash tizimlari ta’mirlanadigan tizimlardir. SHuning uchun bu tizim ta’mirlashga yaroqli hisoblanadi. Tizimga texnik hizmat ko‘rsatib va ta’mirlab tizimdagi ishlamay qolgan elementlarni ishlatib, tizim ishonchliligini oshirish mumkin. Tizimni ta’mirlashga yaroqliligining asosiy ko‘rsatkichi, ishdan chiqqan elementini tiklashga ketgan vaqt - t hisoblanadi. Qayta tiklashga ketgan vaqt tizimni zaxiralashda muxim rol o‘ynaydi. Zaxiralash asosan tarmoqning jihozlari, quvurning diametriga bog‘liq bo‘ladi.
Tizimda kichik diametrlardagi quvurlar qo‘lanilganda ta’mirlash uchun sarflangan vaqt ruxsat etilgan tanaffus vaqtidan kichik bo‘lishi mumkin, bo‘nday xolarda tizimni zaxiralash shart emas. Tizimning ishonchliligini aniq baholash imkoniga ega bo‘lish uchun avval tizim elementi yoki tizimning ishlamay qolishi tushunchasini yaxshi tushunib olish kerak. Tizim elementi ishlamasligini aniqlashda ist’molchilarga issiqlik berilmasligi davomiyligi va bexosdanligini bilib olish kerak. Elementning birdan ishlamay qolishi shundan iboratki, bu vaqtda shu elementni, shu zaxoti o‘chirib qo‘yish kerak. Asta sekinlik bilan ishlamay qolishda esa avval ta’mirlash ishlarini olib borish va elementni tuzatib uni yana ishlatib yuborish mumkin bo‘ladi.
Tizimni ishonchlilikka hisob qilinayotganda va zaxira qilish darajasini aniqlayotganda faqat birdan yuz beradigan ishdan chiqishni hisobga olinadi.
Element mustaxkamligiga zarar etqazuvchi ishdan chiqarishlarga, elementlarning unchalik mustaxkam bo‘lmagan bo‘laklariga ortiqcha kuchlanishlarning to‘g‘ri kelib qolishlari kiradi. Ishdan chiqishlar tabiati tekshirilganda ular xaqiqatdan ham bexosdan bo‘lishi kuzatiladi. Masalan: quvurlar emirilishi natijasida yuz beradigan tizim elementlarining birdan ishdan chiqishi va x. k. Issiqlik bilan ta’minlash tizimlarining vazifasi iste’molchilarga berilayotgan issiqlikni kerakli parametrlarda ushlab turishdan iboratdir. Tizimning ishlamay qolishi esa ana shu talabni bajara olmaydi. Bu esa o‘z o‘rnida kishilarning mehnat ko‘rsatish va yaxshi yashashi uchun xalaqit beradi. Bundan ko‘rinib turibdiki tizimni ishlamay qolishi yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan xatodir. SHuning uchun iloji boricha tizimni ishonchli ishlashiga erishilishi kerak.
Yuqorida ko‘rib chiqqanimizdek quvurlar bo‘limlarida yoki tizim jihozlarida yuz beradigan emirilish va boshqa ta’sirlar shu elementlarni o‘chirilishiga olib keladi va elementning ishlamay qolishiga olib keladi.
Elementning ishdan chiqishga qo‘yidagi sabablar olib keladi:
1) quvurlarda: quvurlarning emirilishdan teshilishi va payvandlangan choklarning buzilishi;
2) zadvijkalarda: zadvijka korpusining emirilishi; flanetsli biriktirishlarning bo‘shligidan bo‘limlarning jips berkitilishiga ta’- sir qiluvchi tiqilib qolishlar va x.k.;
3) salnikli kompensatorlar stakanining emirilishi.
Yuqorida ko‘rsatilgan barcha sabablar tizimni ishlatish davomida yuz beradi. Ba’zan esa qurilish defektlari ham bo‘lishi mumkin. Elementlardagi buzulishlarning yig‘indisiga ishdan chiqishlar yig‘indisi deb qarash mumkin.
