1-Laboratoriya mashg’uloti Mavzu: Maple tizimi bilan ishlash. Maple da buyruqlar, ifodalar bilan ishlash Ishdan maqsad

Maple da buyruqlar, ifodalar bilan ishlash
Ifodalarni tuzish uchun konstantalar, o‘zgaruvchilar, operatorlar (amallar) va funksiyalardan foydalaniladi.
Operatorlar quyidagi to‘rt turga bo‘linadi:
binary - binar operatorlar (ikki operandli);
unary - unar operatorlar (bir operandli);
nullary – nular operatorlar (operandsiz);
functional – funksional operatorlar.
Binar operator ikki operand ustida amal bajaradi. Ular quyidagilar:
+ qo‘shish;
- ayirish;
* ko‘paytirish;
/ bo‘lish;
^ yoki ** darajaga ko‘tarish;
mod bo‘lish qoldig‘i;
< dan kichik
<= kichik yoki teng
> katta
>= katta yoki teng
= teng
<> tengmas
-> akslantirish
$ sequence (ketma-ketlik) operatori
@ kompozitsiya (ketma-ket bajarish)
@@ takrorlangan kompozitsiya
|| bog‘lash operatori
. nokommutativ kopaytirish
.. va hokazo
, ifodalarni ajratgich
:= qiymatlash (o‘zlashtirish)
:: tiplarni e’lon qilish operatori
:- modulli a’zolarni tanlash
and mantiqiy ko‘paytirish, kon’yunksiya
or mantiqiy qo‘shish, diz’yunksiya
xor ta’qiqlovchi diz’yunksiya
implies implikatsiya
subset qismtop’lam
union to‘plamlarni birlashtirish
intersect to‘plamlarni kesishtirish
minus to‘plamlarni ayirish
& neytral operator
Unar operator bir dona operand ustida amal bajaradi:
+ plyus (operanddan oldin yoziladi)
- minus (operanddan oldin yoziladi)
! faktorial (operanddan keyin yoziladi)
not mantiqiy inkorlash (operanddan oldin yoziladi)
. o‘nli kasrni ifodalovchi nuqta (operanddan oldin yoki keyin yoziladi)
$ sequence operatori (operanddan oldin yoziladi)
&name neytral operator (operanddan oldin yoziladi)
Nular operatorlar:
% oxirgi natija
%% oxiridan ikkinchi natija
%%% oxiridan uchinchi operator
precedence so‘zi orqali operatorlarning (mantiqiy amallar bilan birgalikda) yuqori bosqichlilik darajasini aniqlash mumkin.
Funksional operator protseduraning xususiy ko‘rinishidir. U arrow operatori yordamida quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda vars ­­– o‘zgaruvchilar ketma-ketligi (yoki bir dona o‘zgaruvchi),
result – vars ustida bajarilgan amal(lar) natijasi. Masalan,
x -> x^2 (kvadratga ko‘tarish funksiyasi);
(x,y) -> x^2 + y^3 (ikki o‘zgaruvchining funksiyasi);
x -> (2*x, 3*x^4) (bir o‘zgaruvchining ikki o‘lchamli vektor-funksiyasi);
(x,y,z) -> (x*y, y*z) (uch o‘zgaruvchining ikki o‘lchamli vektor-funksiyasi).
Ular mos ravishda quyidagi funksiyalarni anglatadi:



.
define buyrug‘i yordamida operatorning xossalarini (xususiyatlarini) aniqlash mumkin:
define(oper, rule1, rule2, ...)
definemore(oper, rule1, rule2, ...)
undefine(oper)
redefine(oper, rulelist)
bu yerda oper – aniqlanadigan operator ismi,
rule1, rule2, ... – bir yoki bir necha xossaning ismi yoki qoidani aniqlovchi tenglama,
rulelist - ro‘yxat, xossalar ro‘yxati, yoki qoida(lar)ni aniqlovchi tenglamalar ro‘yxati.
Maple da ifodalar qiymati quyidagi buyruqlar yordamida hisoblanadi:
eval - aniq (simvolik) hisoblash;
evalf - taqribiy (suzuvchi vergulli) hisoblash;

Topshiriqlar:

1. Ishchi sahifa haqida ma’lumot bering?
2. Kiritish va chiqarish sohalari deganda nimani tushunasiz?
3. Mapleda palitralar bilan ishlashni o’rganing.
4. Mapleni yuklang.
5.Mapleda quyidagi ifodalarning qiymatini aniqlang.
1) 15+3-5*2;
2 ) 3)

4 ) 5)

6 ) 7)



8) 9)

10) 11)