1-лаборатория ишини бажаришда керак бўладиган Electronics Workbench дастурининг компонентлари

3 - лаборатория иши
Резистив занжирларда Кирхгоф қонунларини тажриба йўли билан текшириш.


Ишнинт мақсади: ДЭВМда Electronics Workbench дастури ёрдамида моделлаш йўли билан ўзгармас ток тармоқланган ЧЭЗида Кирхгоф қонунлари бажарилишига ишонч ҳосил қилиш.

1. 
   Назарий маълумотлар
   

Кирхгофнинг биринчи конуни (токлар учун Кирхгоф қонуни) электр занжирнинт (Э3)тугугнларига қўлланади ва электр токининт узлуксиз шартидан келиб чиқади. Унинг таърифларидан бири қуйидагича: электр тугунда бирлашган ҳамма шахобчалардаги токларнинг алгебраик йиғиндиси нолга тенг.
(3.1)
бу ерда n — кўрилаётган тугунда бирлашган шахобчалар сони.
Кирхгофнинг биринчи қонуни бўйича тенглама тузишда тутун томонга йўналган токлар <<+>> ишора билан, тугундан чиқиш томонга йўналганлари эса, <<->> ишора билан олинади. Биринчи қонун бўйича тузиладиган тенгламалар сони ЭЗнинг умумий тугунлари сонидан битта кам.
Кирхгофнинг иккинчи конуни (кучланишлар учун Кирхгоф қонуни) ЭЗнинг контурларига қўлланади. Унинг таърифларидан бири қуйидагича: ЭЗнинг исталган контурида қаршиликлардаги кучланиш пасайишларининг алгебраик йиғиндиси шу ёпиқ контурда таъсир қилаётган ЭЮКларнинг алгебраик йиғиндисига тенг.
(3.2)
бу ерда n - контурдаги қаршплмклар сони;
m - контурдаги ЭЮК манбалари сони.
Кирхгофнинг 2 - қонуни бўйича тенглама тузишда. одатда, қаршиликдаги токнинг йўналиши контурнинг йўналишига мос тушадиган кучланиш пасайишлари «+» ишора билан, тескари ҳолдагилари эса, « - » ишора билан олинади. Агар ЭЮКнинг контурнинг нўналишига мос келма, у «мусбат» ишора билан олинади,
Кирхгофнинг 2 - қонуни бўйича тузиладиган тенгламалар сони мустақил контурлар сонига тенг. Бошқа контурлардан ҳеч бўлмаганда битта шаҳобчаси билан фарқ қиладиган контурлар мустақил контурлар деб аталади.
Кирхгоф қонунлари бўйича 'гузиладиган тенгламаларнинг умумин сони ЭЗ даги номаълум токларнинг сонига тенг.
Лаборатория ишида иккита кучланиш манбаи E₁ ва Е₂ га эга бўлган схема (3.1—а расм) ва битта кучланиш манбаи E₁ ҳамда битта ток манбаи I бўлган схема (3.1—6 расм) текширилади.

3.1 - расм. Иккита кучланиш манбаи Е₁, Е₂ га эга бўлган схема (а) ва кучланиш манбаи Е₂ ҳамда ток манбаи I га эга бўлган схема.
3.1- расмда келтирилган схемалар учун I₁, I₂, I₃ шахобчаларниш токлари Кирхгоф қонунлари бўйича тузилган тентламалар схемасини ечиш йўли билан аниқланиши мумкин.
I₁+I₂-I₃=0
R₁I₁+R₃I₃=E₂ 3.3
R₂I₂+R₃I₃=E₂


3.4


3.5

I₃=I₁+I₂ 3.6

Занжир элементларидаги кучланишлар қуйидагича аниқланади:

U₁=R₁I₁; U₂=R₂I₂; U₃=R₃I₃. (3.7)
2.1- б схема учун шаҳобчалардаги токларни Кирхгоф қонунлари бўйича тузилган тенгламалар системасини ечиб шаҳобчалардаги токларни аниқлаш мумкин.
(3.8)
бу ердан
(3.9)


(3.10)
Занжир элементларидаги кучланишлар мос равишда қуйидагига тенг:

U₁=R₁I₁; U₂=R₂J; U₃=R₃I₃; (3.11)

U_J=U₂+U₃=R₂J+R₃l₃. (3.12)
Токлар ҳисобининг тўғрилигини қувватлар тенглик шарти тенгламасини ечиш йўли билан текшириш мумкин:

бу ерда - манбалар қувватларининг алгебраик йиғиндиси;
— қабул қилувчиларнинг қувватлари йиғиндиси.
Биринчи схема учун (2.1-а расмга қаранг), қувватлар тенглик шарти қуйидагича:
R₁I₁²+R₂I₂²+R₃I₃²=E₁I₁+E₂I₂. (3.13)
Иккинчи схема учун (2.1- 6 расмга қаранг) қувватлар тенглик шарти қуйидагича:
R₁I₁²+R₂J²+R₃I ²=E₁I₁+U_jJ₂. (3 14)