1-laboratoriya ishi yuk ko‘taruvchi (lift) mexanizmning boshqariluvchi asinxron avtomatlashtirilgan elektr yuritmasini tadqiqotlash

NAZORAT SAVOLLARI

1. Nima uchun asinxron motorlarda reaktiv quvvatni kompensasiyalash kerak?

2. Asinxron motorning reaktiv quvvat iste’moli motorning yuklanishiga qanday bogʽliq?
3. Asinxron motorlarda reaktiv quvvatni kompensasiyalash qanday emergetik samara beradi?
4. Asinxron motorning quvvat koeffisienti reaktiv quvvat iste’moli bilan qanday bogʽlanishga ega?


4- LABORATORIYA ISHI
UZVIYLI REJIMDA ISHLOVCHI VENTILYATOR MEXANIZMLARINI “TIRISTORLI O‘ZGARTKICH – O‘ZGARMAS TOK DVIGATELI” TIZIMI YORDAMIDA BOSHQARISHNI TADQIQOTLASH
ISHNING MAQSADI:
Ventilyatorning ishlash prinsipi bilan tanishish xamda Ventilyator ishlash unumdorligini o‘zgartirishni xar-xil usullarini o‘rganish.
NAZARIY QISM
Ventilyator xalq xo‘jalik idoralari madaniyat idoralarida keng tarqalgan bo‘lib, gazlarni so‘rishda, xavo berishda, kolorifer qurilmalarida foydalaniladi. Tuzilishi bo‘yicha ventilyatorlar 2 turga bo‘linadi: parrakli va ventli. Ventilyatorning ishlash unumdorligi beriladigan bosim bilan xarakterlanadi. Bosim kattaligiga qarab past, o‘rta, yuqori bosimli ventilyatorlarga bo‘linadi. 2-rasmda uning ko‘rinishi berilgan. Ventilyatorning uzatish yuritmasi quvvati quyidagi formula orqali aniqlanadi.

D = ( QHk / η_v η_r ) (1)

bu erda
Q- vent unumdorltgi ( m³ /s)
H- bosim kuchi (N/m­²)
k- quvvat koeffitsenti (2 kVt gacha)
k=1.5; 2 kVt dan yuqori k = 1.15
η- FIK ; η_v – (0,4—0,7)
Ma’lum bir kesish yuzasidagi ventilyator ishlash unumdorligi xavo tezligiga bog‘liq bo‘lib, quyidagi formula bilan aniqlanadi.
Q = F·V (2)
F- trubaning kesim yuzasi
V- xavo tezligiXavo tezligi V ventilyatorning aylanish tezligiga bog‘liq bo‘lib, uning ishlash unumdorligi 1 minutda aylanish soniga proporsional.Bosim xavo tezligiga, aylanish soni kvadratiga to‘g‘ri proporsional.
H=V=n² (3)
Quvvat R aylanish soni kubint darajasiga to‘g‘ri proporsional.
R = n² (4)
Moment M aylanish soni kvadratiga proporsional.
M = n² (5)
To‘la bosim yoki ventilyator orqali xosil qilinadigan bosim dinamik bosim va statik bosim orqali aniqlanadi.
Dinamik bosim
N_din = γV² / 2g (6)

γ – xavo zichligi

V – Xavoning aylanish tezligi
g – 9.81 m/s²
LABORATORIYA QURILMASINING TASNIFI.
Ventilyatorning ishlash prinsipi unumdorligini tekshirish uchun o‘tkaziladigan laboratoriya ishi uning uzatish yuritmasi yani dv aylanish tezligiga bog‘liqdir.
Ventilyator yuritmasi sifatida paralel qo‘zg‘atish cho‘lg‘ami o‘zgarmas tok dv yoki faza rotorli AD ishi. Rotor aylanish tezligi tarmoq qarshiligiga bog‘liq xolda o‘zgaradi.
Ventilyatorning aylanish tezligi taxometr bilan xavo oqimi esa anometr yoki manometr bilan o‘lchanadi.
Qurilma sxemasi 1-rasmda keltirilgan bo‘lib, vent yuritmasi sifatida aloxida generator orqali oziqlanadigan mustaqil qo‘zg‘atish UTD ishlatilgan. Uzatish yuritmasi tezligini rostlash generator tarmog‘idagi tokning o‘zgarishi bilan amalga oshiriladi.
Ventilyator valiga maxkamlangan taxometr orqali ventilyator aylanish tezligi o‘lchanadi. Mashina va apparatiga 1-rasmda keltirilgan sxema bo‘yicha ulanadi. Sxemani ishga tushirish uchun avvalo 3 fazali AD va generator ishga tushadi.so‘ngra rubilnik R2 generator qo‘zg‘atish cho‘lg‘amini o‘zgarmas tok manbaiga ulanadi. Rubilnik R3 orqali esa dv ning qo‘zg‘atish cho‘lg‘ami o‘zgarmas tok manbaiga ulanadi. Generatorning yakor zanjiri bilan dv rubilnik Rn orqali tutashtiriladi. Generator va dv qisqichlaridagi kuchlanish va tok RVG reostati orqali o‘zgartiriladi. Ventilyator uzatish yuritmasi tezligi nominal qiymatga etgunga qadar kuchlanish o‘zgartirilib boriladi.
Xuddi shu reostat yordamida generator qo‘zg‘atish cho‘lg‘amidagi tok, ventilyator aylanish tezligi va boshqa qiymatlar o‘rnatiladi.
Tajribaviy aylanish tezligining 5-6 xil qiymatlarida (0.4 Vn + 1.1 Vn) olib boriladi.

№	YUza F, N^2	Olingan qiymat						Xisoblangan qiymat
		n ayn/m	Iav	Uav	I va	Uvv	V n/s		P kVt	Q n/s^3	Pv kvt

Quyidagi kattaliklar xisoblash usuli bilan topiladi.
P = N_ya I_ya + N_q.ch I_q.ch (10).
Bu erda
N_ya – dv yakordagi kuchlanish
I_ya – dv yakordagi tok
N_q.ch – dv qo‘zg‘atish cho‘lg‘amidagi kuchlanish
I_q.ch– qo‘zg‘atish cho‘lg‘amidagi tok
P_b = QH*10^-3 (11)
YAkorga uzatiladigan quvvat
P_ya = N_ya*I_ya (12)
Dv validagi quvvat
P_d = P_ya = Σ ΔP (13)

Dv validagi quvvat

P_d = N_ya*I_ya – P_ya – P_0­ (14)
Salt yurish rejimidagi FIK
η = Pv/P

Tajriba o‘tkazgichning xar xil kesim yuzalarida o‘tkaziladi.Olingan qiymatlarga asoslanib grafig quriladi.

ISHNI BAJARISH TARTIBI.

1. 
   Laboratoriya qurilmasi bilan tanashish uning qismlari, o‘lchov asboblaridan olingan qiymatlarni yozib olish.
   
2. 
   1-rasmdagi sxemani chizish.Elektr dv, ventilyator aylanish tezligi, quvvati, bosim ko‘rsatkichlarini olish uchun ventilyator xavo chiqish yo‘lagida tajriba o‘tkazish. Bosim, quvvat, FIK grafiklarini ventilyator yuritmasi dv ko‘rsatkichlaridan foydalanib tuzish.