1-лаборатория иши

 
Bilimlarni  egallash bosqichlari 
 
 
                                                             
bilimlarini  qo‘llash 
 
mustahkamlash 
 
 
 
 
                 anglab  yetish 
    idrok  etish  
   
4.Ta‘lim va tarbiya obpyekti va sub‘yekti. 
Subyekt  bilan  obyekt  o‘rtasida  turli-tuman  aloqalar  mavjud: 

---

 
37 
O‘qituvchi  va  o‘quvchilarning  ta‘lim  jarayonidagi  faoliyatlari.  O‘qituvchi  faoliyatining  vazifasi 
va  tuzilishi.  Ta‘lim  muassasasi  (umumiy  o‘rta,  o‘rta  maxsus,  kasb-hunar,  oliy  ta‘lim 
muassasalari)da,  tashkil  etiluvchi  ta‘lim  jarayonida  o‘quvchining  faoliyati  o‘qituvchi  rahbarligi 
ostida  kechadi.  O‘qituvchi  faoliyatining  vazifasi  o‘quvchilarning  ijtimoiy  borliqni  ongli  va  faol 
idrok  etishga  yo‘naltirilgan  faoliyatlarini  boshqarishdan  iboratdir. 
Ta‘lim  jarayonini  boshqarish  quyidagi  bosqichlardan  iborat: 
1)  rejalashtirish; 
2)  tashkil  etish; 
3)  boshqarish  (rag`batlantirish); 
4)  nazorat; 
5)  natijalarni  baholash  va tahlil  qilish. 
5.Yaxlit pedagogik jarayonni jadallashtirish 
Lotincha  ―Intensio‖  tushunchasi  - kuchaytirish,  tezlatish  degan  mahnoni  anglatadi. 
Yaxlit  pedagogik  jarayonni  jadallashtirish  -  vaqtning  har  bir  bo‘lagi  uchun  ta‘lim-tarbiya 
samaradorligini  oshirish  demakdir. 
Yaxlit  pedagogik  jarayonni  jadallashtirish  shartlari: 
1.  Pedagogik  jarayoning  maqsadga  yo‘naltirilganligini  kuchaytirish,  o‘quv-tarbiya  tadbirlarida 
ilgari  surilayotgan  vazifalarning  jiddiyligini  oshirish  bilan  birga  ularning  shu  sinfga,  o‘quvchilarga, 
jamoaga  qulayligini  ham  hisobga  olish  kerak. 
2.  O‘quvchilarning  o‘qish,  ijtimoiy,  mehnat  va boshqa faoliyati  asoslarini  chuqurlashtirish. 
3.  Eng  zarur  axborotlarni  saqlagan  holda  mazkur  sinf  o‘quvchisiga  yetkaziladigan  axborot hajmini 
oshirish. 
4.  O‘quv,  ijtimoiy  mehnat  va boshqa faoliyatlar  tezligini  oshirish. 
5.  O‘quvchilarning  mustaqil  bilish  va  ijtimoiy  foydali  faoliyatlarini  aktivlashtiruvchi  kompleks 
shakl  va metodlarni  joriy  etish. 
6.  Axborot  va ta‘lim  texnologiyalarini  keng  qo‘llash. 
7.  O‘quvchilarning  mustaqil  bilishini  yo‘lga  qo‘yish  orqali  o‘z-o‘zini  tahlil  qilish,  o‘z-o‘ziga  tahsir 
ko‘rsatish,  majburiyat  olish,  baho  bera  olish,  o‘z-o‘ziga  hisob  berishdan  iborat  usullardan  unumli 
foydalanish  ta‘lim-tarbiya  samaradorligini  oshirishga  kuchli  yordam  beradi. 
6. Yaxlit pedagogik jarayonni optimallashtirish. 
Yaxlit  pedagogik  jarayonni  o‘timallashtirish  (lotincha  o‘timus  -  eng  mahqul)  -  eng  qulay,  eng 
mahqul  degan  mahnoni  bildirib,  keng  mahnoda  olib  qaralganda,  ushbu  sharoit  uchun  har  qanday 
vazifalarni  hal  etishning  eng  qulay,  eng  mahqul,  to‘g`ri  variantlarini  tanlash  demakdir. 
Ma‘lum  mezonlar  nuqtai  nazaridan  qaralganda,  yaxlit  pedagogik  jarayonni  o‘timallashtirish 
ushbu  sharoit  uchun  ta‘lim-tarbiyaning  eng  maqbul  vazifa,  mazmun,  shakl  va  metodlarini  ilmiy 
asoslangan  holda  tanlash  va amalga  oshirish  deganidir. 
Optimallashtirishda  boshlang`ich  holatdan  qaror  qabul  qilingungacha  bo‘lgan  jarayon  quyidagi 
bosqichlarga  bo‘linadi: 
1. Qo‘yilgan  vazifalarni  hal  etishning  bir nechta  variantlarini  qarab chiqish. 
2. Ushbu  sharoit  uchun  tanlab  olingan  variantning  asosliligini,  zarurligini  anglab  yetish. 
3.  Ushbu  vazifalarni  hal  etish  uchun  tavsiya  etilgan  usullarning  samaradorligini  qiyosiy  tahlil 
etish  orqali  anglash. 
4.  Taqdim  etilgan  variantlarni  eng  maqbul  ikkita  variantgacha  qisqartirish. 
5.  Ikkalasini  vaqt  va samara  nuqtai  nazaridan  taqqoslash. 
6.  Eng  ma‘qul  variantni  o‘timallashtirish  mezoni  nuqtai  nazardan  tanlash. 
Lekin  eng  maqbul  variantni  tanlash  o‘qituvchidan  fikrlashning  muammoli-tadqiqot  usulidan 
foydalanishni  taqozo  etadi. 
Ta‘lim  jarayonini  o‘timallashtirishda  uning  mezoni  faoliyatni  to‘g`ri  baholashga  yordam  beradi. 
O‘quvchi  u  yoki  bu  materialni  o‘zining  maksimal  darajadagi  imkoniyati  doirasida  o‘zlashtiradi 
(natijaga  real  erishish  mumkin  bo‘lgan  imkoniyat).  Bu  esa,  o‘z  o‘rnida,  o‘qitishni  optimallashtirish 
uchun  o‘quvchilarning  real  o‘quv  imkoniyatlarini  o‘rganishni  talab  etadi. 

---

 
38 
Real  o‘quv  imkoniyatlari  ichki  (sog`liq,  bilim  darajasi,  fikrlash  qobiliyati,  o‘qishga  munosabat, 
mashuliyat  hissi)  va  tashqi  (oila,  tengdoshlar,  jamiyat  tahsiri)  sharoitlarning  o‘zaro  uzviyligida 
namoyon  bo‘ladi. 
O‘qituvchi  bolaning  bugungi  real  o‘quv  imkoniyatlarini  bilishigina  emas,  shuningdek,  yaqin 
rivojlanish  zonasini,  Ya‘ni  yaqin  rivojlanish  imkoniyatlarini  anglab  yetishi  ham  zarur  bo‘ladi. 
Shunday  qilib,  optimallashtirishning  birinchi  mezoniga  ko‘ra,  o‘quvchi  shunday  o‘zlashtirish 
darajasiga  erishishi  kerakki,  ushbu  daraja  uning  yaqin  rivojlanish  zonasidagi  imkoniyatlariga  to‘g`ri 
kelsin. 
Optimallashtirishning 
ikkinchi 
mezoni 
shuki,  o‘quvchi  va  o‘qituvchi  dars  va  uy 
mashg`ulotlariga  ajratilgan  vaqtga  qat‘iy  amal  qilsinlar. 
Pedagogik  jarayonning  asosiy  elementlari:  maqsad,  vazifa,  vosita  va  natija.  Vosita  keng  mahnoda 
mazmun,  shakl  va  usullarni  o‘z  ichiga  oladi.  Pedagogik  jarayonni  harakatlantiruvchi  kuchlar: 
qo‘yilgan  talablar  bilan  tarbiyalanuvchi  imkoniyatlari