1– Laboratoriya ishi. Prujinali va matematik mayatniklar yordamida garmonik tebranishlarni o’rganish

Ko‘rsatma: Nyutonning ikkinchi qonuni formulasini yozing. Kubga ta’sir etuvchi barcha real kuchlarni unga kiriting. Hosil qilingan vektor tenglamani vertikal va gorizontal o‘qlarga proyeksiyalang. Tegishli almashtirishlarni bajarib, erkin tebranishlarning differensial tenglamasiga o‘xshash tenglamani keltirib chiqaring. A ning oldida ko‘paytuvchi bo‘lib turgan o‘zgarmas kattalikni siklik
chastota kvadratiga tenglang va undan ni toping.


O‘lchash usuli va tartibi

Sichqoncha yordamida monitor ekranining yuqori qismidagi "Start" tugmasini bosing.

Sichqoncha orqali matematik (garmonik) mayatnikli tajribani tanlang. Monitor ekranidan jismning harakat maydonini va tegishli kattaliklarni o‘zgartirgich(regulyator)larni chizib oling (ular nimani o‘zgartirishini ko‘rsating).

1 – Tajriba.

O‘zgartirgichlar surilmalari yordamida ipning maksimal uzunligini, so‘nish koeffitsiyenti va boshlang‘ich og‘ish burchagining qiymatlarini kiriting. Sizning brigadangiz uchun ushbu qiymatlar 1-jadvalda ko‘rsatilgan. Sichqoncha yordamida monitor ekranining pastki qismidagi "Start" tugmasini bosib, burchak va tezlik grafiklarining chizilishini (yuqorida o‘ngda) va mayatnikning harakatini kuzating. Harakatni klaviaturadagi "Pause" tugmasi bilan to‘xtatib va probel tugmasi (klaviaturaning pastki qismidagi eng uzun tugma) bilan yana davom ettirib,

10
ishlashni mashq qiling. Vaqtni (OX o‘qi bo‘ylab masshtabni hisobga olgan holda) o‘lchang va to‘liq tebranishlar sonini aniqlang.

O‘qituvchidan o‘lchashlarni bajarish uchun ruxsat oling.

Mayatnik ipini eng katta (130 sm) uzunlikda o‘rnatib, N (3-5) marta to‘la

tebranish uchun ketgan t vaqt o‘lchanadi va ipning uzunligini har safar 10 sm

kamaytirib borib (90 sm uzunlikkacha), o‘lchashlar takrorlanadi. Ipning uzunligi l

va o‘lchangan t vaqt 2-jadvalga yozib boriladi (jadval namunasi quyida

ko‘rsatilgan).

2 – Tajriba

Yukning maksimal massasini, shuningdek, so‘nish koeffitsiyenti qiymati va boshlang‘ich siljish qiymatini Sizning brigadangiz uchun 1-jadvalda

ko‘rsatilgandek o‘rnating. Bikrlik koeffitsiyenti (k) ni har safar

1N м

miqdorga

kamaytirib, 1-tajribada bajarilgan o‘lchashlarni takrorlang.