1-lаborаtoriya ishi paxta va kimyoviy tolalarning klassifikatsiyasi va standart ko’rsatkichlari

Paxta tolasining sinflari va sanoat navlari bo’yicha nuqsonlar va iflos aralashmalarning me`yoriy ko’rsatkichlari, %, ko’pi bilan
4b-jadval

Sanoat navi	Oliy	Yaxshi	O’rta	Oddiy	Iflos
I II III IV V	2,0 2,5 3,0 4,5 6,5	2,5 3,5 4,0 6,0 8,5	3,0 4,5 5,5 8,5 10,5	4,0 5,5 7,5 10,5 12,5	5.5 7,0 10,0 14,0 16,0

Dunyo bozori birjalarida paxta tolasi sifatini baholashda “klassyor” usulidan ham foydalaniladi. Klassyor rangi va hidiga ko’ra paxta tolasining tipini va navini aniqlaydi.
To’qimachilik sanoatida turli xil kimyoviy tolalarni xom ashyo sifatida ishlatish tajribasi mavjud. Ularni ishlatish mahsulot assortimentlarini ortishiga va ekspluatatsion xususiyatlarini yaxshilanishiga olib keladi.
Kimyoviy tolalar sun`iy va sintetik tolalarga bo’linadi.
Sun`iy tolalar – tabiiy polimerlarni qayta ishlash orqali olinadi. Ularga viskoza, polinoz, mis-ammiak, diatsetat, triatsetat, fartizan kabi tolalar misol bo’ladi.


Sintetik tolalar tabiiy manomerlarni sintezlash natijasida olinadi. Ularga poliamid, poliefir (lavsan), poliakrilonitril (nitron), polivinilxlorid, polipropilen kabi tolalar misol bo’ladi.
O’zbekistonning «Navoiyazot» ishlab chiqarish birlashmasida poliakrilonitril-nitron (xususiyatlari jun va paxta tolasiga yaqin) tolasini ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan.
Kimyoviy tolalar afzalliklarini yuqori pishiqligi, ishqalanishga va kimyoviy reagentlar ta`siriga chidamliligi kabi ko’rsatkichlari belgilaydi.
Kimyoviy tolalarning kamchiliklariga havo o’tqazuvchanligining pastligi, nam tortish xususiyatining kamligi, kuchli elektrlanishi, yomon bo’yaluvchanligi kabilar kiradi.