1 laboratoriya ishi avtomatiк rostlash sistemalarida ishlatiladigan relelarni о’rganish va xaraкteristiкalarini olish

 

Laboratoriya  qurilmasining  sxemasi  va  uning  tavsifi.  Laboratoriya 

qurilmasi relelar yig’ilgan еlektr sxemadan iborat. Unda tok manbaiga ulash uchun 

VК  ulagichi,  releni  ulab-о’chirish  uchun  PК1  kaliti,  еlektrosekundomer,  rele 

chulg’amiga kondensator C ni ulash uchun PК2 kaliti joylashgan (1.4-rasm). 

2-3  zanjiri  bо’ylab  КP  kalitining  normal  yopiq  kontaktlari  orqali  kuchlanish 

berilganda  rele  R  о’zining  normal  ochiq  kontaktlarini  ulaydi  va  hisoblagich 

zanjirini ishga tayyorlaydi. PК1 kaliti buralganda rele zanjiri 2-3 ochiladi (uziladi), 

4-5  zanjiri  yopiladi  (ulanadi).  Hisoblagich  zanjiri  4-5  to  rele  R  kontakti 

uzilmaguncha ulangan holda bо’ladi. 

Rele  chulg’amiga  parallel  ravishda  kondensator  C  PК2  kaliti  yordamida 

ulanadi.  Кondensator  C  rele  R  ning  uzilish  vaqtini  uzaytiradi  va  bu    holda 

laboratoriya  qurilmasi  sxemasining  ishlashi  yuqorida  aytib  о’tilgandan  farq 

qilmaydi. 

 

1.4-rasm. Elektromagnit relelarining xarakteristikalarini olish laboratoriya 

qurilmasining umumiy kо’rinishi 

КP 

 R 

L 

  К 

С 

2 

3 

4 

5 

1 

---

ISHNI BAJARISH TARTIBI 

1.  Har  xil  turdagi  relelar  va  laboratoriya  qurilmasining  tuzilishi  va  ishlashini 

о’rganish. 

2. Qurilmani еlektr manbaiga ulash. Bunda yashil lampa L1 yonishi kerak. 

3.  Ishlab  ketish  kuchlanishini  aniqlash  uchun  PК1  ulagichini  "ishlab  ketish 

kuchlanishini aniqlash" holatiga qо’yiladi. 

4.  Reostat  R  yordamida  kuchlanishni  oshira  borib,  relening  ishlab  ketishini 

ta’minlash (yashil lampa L1 о’chib, oq lampa L2 yonadi). 

5. Voltmetr kо’rsatkichlari 1.1-jadvalga kiritiladi. 

6.  Reostat  R  yordamida  kuchlanishni  kamaytira  borib,  relening  uzilishini 

ta’minlash (oq lampa L2 о’chib, yashil lampa L1 yonadi). Bu kо’rsatkichlar ham 

1.1-jadvalga kiritiladi. 

7. 4-, 5- va 6- punktlar besh marta qaytariladi. 

8. PК1 ulagichi "uzilish vaqtini aniqlash" holatiga qо’yiladi. 

 9. PК2 ulagichi "kondensatorsiz" holatiga qо’yiladi. 

10.  КP  tugmachasini  3-5  sekund  oraliq  berib,  10  marta  bosiladi. 

Elektrosekundomer kо’rsatkichlari 1.2-jadvalga kiritiladi. 

11.  PК2  ulagichini  "kondensator  bilan"  holatiga  qо’yib,  rele  chulg’amiga 

parallel kondensator ulanadi. 

12.  КP  tugmachasini  5-8  sekund  oraliq  berib,  10  marta  bosiladi. 

Elektrosekundomer kо’rsatkichlari 1.2-jadvalga kiritiladi. 

13. Qurilma еlektr manbaidan uzilib, tartibga keltirib qо’yiladi. 

 

TAJRIBA   NATIJALARI   JADVALLARI 

   1.1-jadval 

Relelar parametrlari   

 RPU-2-M3  

R-160 Om      RPS-113U3       R=260 Om 

 

Tajribalar soni  О’rta-

cha 

qiym. 

 

 

Tajribalar soni  О’rta

-cha 

qiym

. 

1  2  3  4  5 

1  2  3  4  5 

U

i.k

. 

 

 

 

 

 

 

 

U

i.

k 

 

 

 

 

 

 

I

i.k

. 

 

 

 

 

 

 

  I

i.k.

 

 

 

 

 

 

 

U

uz 

 

 

 

 

 

 

  U

uz 

 

 

 

 

 

 

I

uz 

 

 

 

 

 

 

 

I

uz 

 

 

 

 

 

 

K

qa

y 

 

 

 

 

 

 

 

K

qa

y

 

 

 

 

 

 

 

Hisoblab aniqlanadigan ko’rsatkichlar:         

 1. Ishlab ketish toki 

          I

i.k.

= U

i.k.

/R = 

 2. Uzilish toki 

 

 

I

uz

  = U

uz

/R = 

 3. Qaytish koеffitsienti   К

qay

 = I

uz

/I

i.k.

=U

uz

/U

i.k. 

=             

 

 

---

 1.2-jadval 

Relega parallel ravishda kondensator ulanganda va kondensatorsiz 

  

            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.5-rasm. Tajriba natijalari asosida qurilgan RPU-2-M3 relening statik 

xarakteristikasi 

 

 

1.6-rasm. Tajriba natijalari asosida qurilgan RPS-113U3 relening statik 

xarakteristikasi 

 

BAJARILGAN ISH BO’YICHA HISOBOT MAZMUNI 

1. Relelarning eskizlari. 

2. Tajriba yo’li bilan olingan va hisoblab chiqilgan qiymatlar jadvallari. 

3.Tadqiq qilingan elektromagnit relelarning statik xarakteristikalari. 

Zanjir 

holati 

Tajriba 

soni 

О’rta

-cha 

 

Zanjir 

holati 

Tajriba 

soni 

О’rta

-cha 

1  2  3 

1  2  3 

Кonden-

sator 

ulangan

da 

 

 

 

 

 

Кonden-

sator 

ulangan

da 

 

 

 

 

Кonden-

satorsiz 

 

 

 

 

 

Кonden-

satorsiz 

 

 

 

 

---

4. Bajarilgan ish bo’yicha xulosa. 

 

NAZORAT SAVOLLARI 

1. Qanday elementga rele deb aytiladi? 

2. Relelarning qanday turlari bor? 

3. Elektromagnit relening ishlash tartibini ayting. 

4. Rele ishini xarakterlovchi parametrlarni ayting.