1-laboratoriya ekologiyadan Esonova Sevara 020-104

1-laboratoriya ekologiyadan Esonova Sevara 020-104
Savollar
1. O‘zbekiston aholisining o‘sish sur’ati va uning oqibatlari?
2. O‘zbekistonda vujudga kelgan asosiy ekologik muammolar?
3. Toshkent viloyati havosi ifloslantiruvchi asosiy manbalar?
4. Boshqa viloyatlarda yuzaga kelgan asosiy ekologik muammolar?
5. Orol muammosini hal etish mumkinmi?
Javoblar
1. Xalqaro ekspertlarning xulosasiga ko‘ra, O‘zbekiston aholisining o‘sishi Markaziy Osiyo davlatlariga nisbatan o‘sib bormoqda. Agarda o‘sish sur’ati shunday tarzda davom etsa, 2017 yilga kelib O‘zbekistonda aholi 32 mln. dan ortib ketadi. Buning natijasida bir qator ekologik muammolar kelib chiqishi mumkin. Ularga Orol tangligi, suv tanqisligi, yer xolatining yomonlashishi, tuproq eroziyasi va boshqalar kirib, tabiiy resurslardan noto‘g‘ri foydalanish natijasida keskinlashib boraveradi. Bugungi kunda Respublika ichida ekologik og‘ir sharoit vujudga kelgan kichik xududlarda (Qoraqalpog‘iston, Navoiy, Xorazm) aholining migratsiyasi kuzatilmoqda. Hozirgi vaqtda respublikada vujudga kelgan iqtisodiy sharoit xalq xo‘jaligining ekologik tarzda rivojlanishiga olib kelmoqda. Chunonchi, tabiiy resurslar neft, gaz, rangli metallar ishlab chiqariluvchi mintaqalarda yer va suv resurslarining inqiroziga, shuningdek atmosfera havosining ifloslanishiga olib keldi
2. Bugungi kunda mustaqil o’zbekiston yirik sanoat va agrar mintaqa bo’lib, kelajakda dunyoga yuz tutgan mashina sozlik, energetika, kimyo, oziq – ovqat sanoati, transport majmuini yanada rivojlantirish ko’zda tutulgan. Bunday ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi Respublikada ijtimoiy – ekotizmlarning holatiga muayan darajada salbiy ta`sir ko’rsatadi.
Respublikada keskin bo’lib turgan ekologik va tabiatni muhofaza qilishga oid muammolar quyidagilar:
1. Yirik hududiy – sanoat majmualari joylashgan rayonlarda ya`ni Angren-Olmaliq Chirchiqlarda, Farg’ona-Marg’ilonda, Navoiy va boshqa rayonlardagi tabiatni muhofaza qilish muammolari. Bu rayonlarda ijtimoiy-ekotizm holati yaxshi emas. Chunki sanoat markazlarida chiqayotgan turli-xil gazlar va chiqindilar atrof-muhitni ekolgik holatini buzulishiga olib kelmoqda.
2. Agrosanoat majmuidagi ekologik muammolar.
3. Tabiatdagi suvlarning sanoat chiqindilari pestisedlar va mineral o’g’itlar bilan ifloslanishi ham muammolardan biridir.
4. O’simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish va qayta tiklash muammolari, qo`riqxonalar va milliy bog`lar tarmog`ini kengaytirish.
3. Toshkent viloyati havosining ifloslanishida Olmaliq tog‘-kon metallurgiya kombinati, Angren ko‘mir havzasi atrofida og‘ir metallar bilan tuproqning ifloslanishi, Yangiobod shahri yaqinida 50 km maydonda radioaktiv chiqindilar mavjudligi shaharni ifloslanishiga sabab bo’layapti.
4. Navoiy shahrida yer osti suvlarining ifloslanganligi kabilar saraton va endokrin kasalliklarining kelib chiqishiga sababchi bo‘lmoqda.
Qashqadaryo viloyatida jadal sur’atlar bilan gaz va neft mahsulotlarining qazib olinishi yerning cho‘kishi, landshaftlar va rel’ef xususiyatlarining o‘zgarishi kuzatilmoqda. Viloyatlardagi asosiy ekologik muammo aholini sifatli ichimlik suvi bilan ta’minlashdir.
Buxoro viloyatida neftni qayta ishlovchi zavodlar suv resurslarini ifloslamoqda. Bu yerda ham ichimlik suvi tanqisligi sezilmoqda. Tashlab qo‘yilgan qishloq xo‘jalik aerodromlarida hanuzgacha xloroorganik pestitsidlar saqlanmoqda.
Samarqand viloyatida suv resurslari va Zarafshon daryosi uran va oltin chiqindilari bilan ifloslangan. Suv va tuproqda strontsiy, qo‘rg‘oshin kabi rudalar ko‘p miqdorda uchraydi.
Jizzax viloyatida ichimlik suvi tanqisligi, tuproqlarning nitratlar va pestitsidlar bilan ifloslanganligi kuzatilmoqda. Farg‘ona vodiysidagi viloyatlarda neft, gaz va tog‘-kon metallari qazib olish bilan muammolar mavjud. Shunindek, Farg‘ona kimyo zavodi, Qo‘qon zavodi suv, tuproqlarni og‘ir metallar bilan ifloslantirmoqda. Farg‘ona vodiysining shimoli-sharqiy qismidagi noyob metall konlari atrofidagi tuproqlar strontsiy, marganets va berilliy kabilar bilan ifloslangan.
5. Orol muammosi nafaqat Markaziy Osiyo davlatlari, balki dunyo hamjamiyatining muammosi hisoblanib, uni hal etish uchun yirik olimlarning ilmiy-tadqiqot ishlari zarur. Natijada vaziyatga tegishli baho berilib, halokatni miqdor jihatdan hisoblab chiqish mumkin bo‘ladi. Nihoyat muammoni hal etish uchun tegishli chora- tadbirlar tavsiya qilish lozim.