1. Labarotoriya Mavzu: ngn uchun xizmatlar tavsifi

---

1.Labarotoriya 
Mavzu:NGN uchun xizmatlar tavsifi 
NGN ning paydo bo'lishi uchun zarur shartlar 
Dastlab, har xil turdagi axborotlarni uzatish uchun alohida (idoraviy) aloqa 
tarmoqlari qurildi: telefon tarmog'i, telegraf tarmog'i, ma'lumotlarni uzatish 
tarmoqlari va boshqalar.20-asrning ikkinchi yarmida barcha idoraviy aloqa 
tarmoqlarini bitta tarmoqqa birlashtirish g'oyasi ilgari surilgan. . Shunday qilib, 
ISDN tarmoqlari tushunchasi paydo bo'ldi. ISDN tarmog'ining birlashtiruvchi 
tarmog'i umumiy telefon tarmog'idir. 
Ammo 20-asrning oxirida turli sabablarga ko'ra (ISDN uskunalarining yuqori 
narxi, IP-tarmoqlarning jadal rivojlanishi, yangi ilovalar va xizmatlarning paydo 
bo'lishi) global ISDN tarmog'ini shakllantirish g'oyasi barbod bo'ldi. ISDN 
tarmoqlari kontseptsiyasi o'rnini Next Generation Networks, NGN tushunchasi 
egalladi. ISDN tarmog'idan farqli o'laroq, NGN tarmog'i IP-ga asoslangan 
ma'lumotlar tarmog'iga tayanadi. 
Eng sodda ta’rifi bilan NGN – bu ochiq, standart paketli infratuzilma bo‘lib, 
u mavjud ilovalar va xizmatlarning to‘liq spektrini samarali qo‘llab-quvvatlay oladi, 
yangi funksionallik va tarmoqli kengligi talablariga javob berish uchun zarur hajm 
va moslashuvchanlikni ta’minlaydi. NGN koʻp servisli aloqa tarmoqlari boʻlib, 
ularning yadrosi ovoz, maʼlumotlar va multimedia xizmatlarini toʻliq yoki qisman 
integratsiyalashuvini qoʻllab-quvvatlaydigan asosiy IP-tarmoqlardir. NGN 
texnologiyasi asosida qurilgan tarmoq (ya`ni NGN tarmoq) 
universal tarmoq 
hisoblanib
, paketli kommutatsiya asosida ixtiyoriy turdagi ma`lumotlarni (tovush, 
video, rasm, televizion kadr va boshqalar) sifatli, yo`qotishlarsiz va yuqori tezlikda 
uzatish imkoniyatiga egadir. NGN tarmog`i turli xil ma`lumotlar trakti uchun kerak 
bo`ladigan barcha xizmatlarni ta`minlash imkoniyatiga egadir, ya`ni (QoS-Quality 
of Service) xizmat ko`rsatish sifati yuqori ko`rsatgichga egadir. Nazariy jihatdan 
o`ylab qaralganda NGN tarmog`i ayni paytda foydalanib kelinayotgan 
umumfoydalanuvchi telefon tarmog`i (UFTT-PSTN), ma`lumotlar uzatish tarmog`i 

---

(MUT), elektr aloqa tarmog`ini (EAT) mukammal yagona tizim sifatida 
birlashtirgan multiservis tarmog`idir. 
NGN tarmog`ini qurishdan asosiy maqsad, keng spektrdagi xizmatlar turini joriy 
qilishdir. Ularga quyidagilarni misol qilish mumkin: 
Telefon aloqasi xizmati (mahalliy, 
shaharlararo
, halqaro telefon aloqasi); 
Ma`lumotlar uzatish xizmati (ajratilgan ma`lumot uzatish kanali, ma`lumotlarni 
uzatuvchi virtual xususiy tarmoqlar); 
Telematika xizmati (“elektron pochta”, “ovozli pochta”, “IP telefoniya”, 
“audiokonferentsiya”, “videokonferentsiya”); 
Harakatdagi elektr aloqa xizmati; 
Provayder xizmati (“elektron supermarket”, “masofadan o`qitish” ). 
Bu holda NGN tarmog`i har 
xil turdagi aloqa vositalari
, ya`ni analog telefon 
apparati, faksimil` apparati, 
IP-telefoniya terminali
, mobil aloqa vositalari, raqamli 
tarmoq qurulmalari va boshqa tur aloqa komponentlarini qo`llab-quvvatlaydi. 
NGN tarmog`ining arxitekturasini yaratishda bitta yagona infrastrukturada UFTT, 
Mobil aloqa tarmog`i, Internet tarmog`i 
resurslari
, IP-telefoniya tizimini jamlash 
ko`zda tutiladi. Hozirgi kunda NGN tarmog`ining to`rt sathli arxitekturasi mavjud. 
U quyida ko`rsatilgan: 
1-rasm. 
NGN 
tarmog`ining arxitektura modeli 

---

2-rasm. NGN tarmog`ining mantiqiy ko`rinishi 
Keyingi avlod tarmoqlarining an'anaviy tarmoqlardan asosiy farqi shundaki, 
tarmoqda aylanib yuradigan barcha ma'lumotlar ikki komponentga bo'lingan. Bu 
abonentlarni almashtirish va xizmatlar ko'rsatishni ta'minlaydigan signalizatsiya 
ma'lumotlari va abonent uchun mo'ljallangan foydali yukni (ovoz, video, 
ma'lumotlar) o'z ichiga olgan to'g'ridan-to'g'ri foydalanuvchi ma'lumotlari. Signal 
xabarlarining yo'llari va foydalanuvchi yuklanishi mos kelmasligi mumkin. 
NGN tarmoqlari Internet texnologiyalari, jumladan IP protokoli va MPLS 
texnologiyasiga asoslangan. Bugungi kunga qadar ITU-T va IETF tashkilotlari 
tomonidan taklif qilingan IP telefoniya tarmoqlarini qurish uchun bir nechta 
yondashuvlar ishlab chiqilgan: H.323, SIP va MGCP