|
1-topshiriq. Geometrik figuralarning yuza va perimetrlarini toping.
a) b) v)
Ushbu tajribani o’quvchilar tez bajaradilar. Natija quyidagicha yoziladi:
a) S1 = 9 kv. bir b) S2 = 9 kv. bir v) S3 = 9 kv. bir
P1 = 16 bir P2 = 20 bir P3 = 16 bir
2-topshiriq. Figuralarning yuza va perimetrlarini toping.
a) b)
Ushbu misol yechimi quyidagicha yoziladi:
a) S1 = 25 kv. bir b) S2 = 9 kv. bir
P1 = 20 bir P2 = 20 bir
Tajriba va kuzatish natijasida, bir hil yuzaga ega bo’lib, perimetrlari turli bo’lgan va aksincha, bir hil perimetrga ega bo’lib yuzalari turli bo’lgan ko’pburchaklar bor ekanligi ma’lum bo’ldi.
2. Ta’rif: O’rganilayotgan matematik ob’ektdagi narsalarning o’xshash va farqli tomonlarini aniqlovchi metod taqqoslash metodi deyiladi.
Taqqoslash jarayonida, taqqoslash prinsiplariga rioya qilish lozim, ya’ni:
taqqoslash ma’noga ega bo’lishi kerak;
taqqoslash jarayonida, aniq kasbiy hususiyatlarga asosan taqqoslash olib borilayotgani belgilab olinishi kerak. Masalan ko’pburchaklarni yuzalariga ko’ra, perimetriga ko’ra solishtirish mumkin;
Taqqoslash to’liq bo’lishi kerak.
3. Matematika o’qitishda analiz va sintez metodini ro’li juda muhimdir. Analiz va sintez metodi masala yechish jarayonida, teoremalarni isbotlash jarayonida ham qo’llaniladi.
Misol. Tengsizlikni isbotlang: bu yerda
Analiz yo’l Sintez yo’l
- bu o’rinli. Shuni isbotlash talab etilgan edi.
Yasashga doir geometrik masalalarni yechishda ham, matnli masalalarni yechishda ham analiz va sintez metodlaridan foydalanish mumkin.
4. O’qitish jarayonidagi ilmiy izlanish metodlaridan yana biri bu abstraksiyalashdir. Abstraksiyalash – o’rganilayotgan ob’yektdagi narsalarning muxim belgilarini, sifat yoki hususiyatlarini fikran ajratib olib ana shu belgi, sifat yoki hususiyatlarni mustaqil fikr ob’ektiga aylantirishdan iborat tafakkur operatsiyasidir.
Misol. misoli orqali abstraksiyalash metodini tushunishga harakat qilamiz.
Bu yerda 3 soni qalamlarning sonini, 5 soni har bir qalamning qiymatini ifodalayotgan bo’lishi mumkin, u holda 15 soni 3 ta qalamning umumiy qiymatini ifodalaydi. Ammo biz misolni yechayotganda ushbu sonlar nimani ifodalashini unutib, ko’paytirish amalini bajaramiz, bunda abstraksiyalash metodidan foydalandik.
5. O’rgatilayotgan ob’yektdagi narsalarning hossalarini bir tomonlama hususiy holda fikrlash konkretlashtirish deyiladi.
Misol. formulani konkret hollar uchun quyidagicha qo’llash mumkin: .
Jins tushunchalaridan tur tushunchalariga o’tish tushunchani klassifikatsiyalash deyiladi.
Misol.
7. Tur tushunchalaridan jins tushunchalariga o’tish tushunchani umumlashtirish deyiladi.
Misol.
Laboratoraya topshiriqlari:
1-topshiriq. Quyidagi mavzular bo’yicha reja-kospekt yozing, unda yuqorida qayd etilgan ilmiy izlanish metodlaridan munosibini qo’llashga harakat qiling.
1. Eng sodda geometrik shakllar.
2. Kesmalarni taqqoslash.
3. Kesmaning uzunligi va uning hossalari.
4. Burchakning turlari.
5. Siniq chiziq.
6. Ko’pburchak.
7. Uchburchaklarning turlari.
8. Geometrik shakllarni yasash.
9. Parallelogramm va uning turlari.
10. Fales teoremasi.
11. Uchburchakning o’rta chizig’i.
12. Sonli tengsizliklar va ularning asosiy hossalari.
13. Qat’iy va noqat’iy tengsizliklar.
14. Bir noma’lumli tengsizliklar sistemasi.
15. Miqdorlarning taqribiy qiymatlari.
16. Kvadrat tenglamalar.
17. Kvadrat funksiya.
18. Butun ko’rsatkichli daraja.
19. Arifmetik ildiz hossalari.
20. Sonli tengsizliklarni darajaga ko’tarish.
2-topshiriq. Quyidagi masalalarni yechishda qaysi ilmiy izlanish metodlari qo’llanilishini tahlil qiling.
1. A,B,C nuqtalar bir to’g’ri chiziqda yotadimi? Agarda AB=1,8 m, AC=1,5 m, BC=3 m bo’lsa.
2. Agarda katta kesma AB ning uzunligi AC va BC lar yig’indisidan kichik bo’lsa, A, B, C nuqtalar bir to’g’ri chiziqda yotadimi?
3. A, B, C nuqtalar bir to’g’ri chiziqda yotadi. Agar AB=2,7 m, AC=3,2 m bo’lsa BC ning uzunligini toping.
4. Tahminan 30o, 45o, 60o, 90o burchaklar yasang. Transportir yordamida aniqligini tekshiring.
5. ABC va PQR uchburchaklar tengdir. AB tomon 10 m.ga teng, burchak C=90o bo’lsa. PQ tomoni va R burchak nimaga tengdir?
6. Uchta tomoniga ko’ra uchburchak yasang.
7. Asoslari 2:3 kabi nisbatda va o’rta chizig’i 5 sm.ga teng bo’lgan trapetsiya yasang.
8. Trapetsiya o’rta chizig’i uning balandligini teng ikkiga bo’lishini isbot qiling.
9. Asosi, unga yopishgan ikki burchagi va o’rta chizig’i bo’yicha trapetsiya yasang.
10. Ikki tomoni va ulardan biriga yopishgan burchagi bo’yicha uchburchak yasang.
11. Diagonallarining soni 9 ta bo’lgan ko’pburchak tomonlarining soni nechta bo’ladi?
12. Fales teoremasi.
13. Pifagor teoremasi.
14. Kosinuslar teoremasi.
15. Sinuslar teoremasi.
16. Geron formulasi.
17. Uchburchak bissektrisalarini tomonlari orqali ifodalang.
18. Tomonlari berilgan uchburchakning medianasini topish formulasini keltirib chiqaring.
19. Tomonlari berilgan uchburchakning balandligini topish formulasi.
20. Trapetsiya yuzini xisoblash formulasini keltirb chiqaring.
№4-Laboratoriya mashg’uloti
Mavzu: Matematik tushuncha va ob’ektlarni ta’riflanishini mantiqiy-matematik tahlili.
Maqsad:
Maktab matematika kursiga hos bo’lgan tushunchalarning ta’riflanishini mantiqiy-matematik strukturasini nazariy bilimlarga asoslangan holda yoritish.
Matematik tushunchalarni shakllantirish jarayonida hal etiladigan asosiy o’quv masalalarni shakllantirish.
Konkret misollar orqali matematik tushunchalarni o’qitilish bosqichlarini ko’rsatish.
Bir hil matematik tushunchalarni turli adabiyotlardagi talqinini solishtirish.
Asosiy mazmuni
Do'stlaringiz bilan baham: | 
