№1 Labaratoriya mashg’uloti

Asosiy mazmuni. 

 

Bilimni nazorat qilish va uning turlari. 

---

 

38 

O’quvchilar  bilimini  nazorat  qilish  deganda  quyidagilarni  aytishimiz  mumkin. 

Nazorat bu o’quv jarayonining bir bo’lagidir, chunki o’quv jarayoni uch qismdan iborat 

bo’lib unga yo’naltiruvchi qism, bajaruvchi va nazorat qiluvchi qismlar kiradi. 

Nazorat  mazmuniga  ko’ra  –  bu  o’quv  faoliyati  natijalarini  aniqlab  uni  dastur 

talabiga  mosligini  taqqoslab  xulosa  chiqarish  demakdir.  Boshqacha  aytganda, 

ko’zlangan maqsad bilan olingan natija taqqoslanishidir. 

Har  bir  o’quvchini  bilimini  nazorat  qilishda.  Xususan  shu  o’quvchini  o’quv 

faoliyatini natijalarini baxolash nazarda tutiladi. 

O’quvchilar  bilim  va  ko’nikmalarini  nazorat  qilishning  uch  turi  mavjuddir,  kim 

tomonidan nazorat qilinishiga qarab: 

-  tashqi (o’quvchi faoliyati o’qituvchi tomonidan baxolanishi); 

-  o’zaro (o’quvchi faoliyati o’rtog’I tomonidan baxolanadi);  

-  o’z-o’zini baholash (o’quvchi o’z faoliyatiga o’zi baxo beradi). 

O’quvchilarning  bilim  va  ko’nikmalarini  nazorat  qilishdan  asosiy  maqsad, 

o’quvchilar  o’zlashtirishidagi  muvafaqiyatlarini  aniqlash  shu  bilan  birga  o’quv 

protsesidagi  kamchiliklarni  aniqlash,  bilimlari  sayoz  joylarini  topib  kelgusida  uni 

tuzatishga yordam berib o’quvchilarning faoliyatiga ta’sir ko’rsatishdir. 

Maqsadni konkretlashtirsak: 

-  dasturdagi  o’quv  materiyalini  o’zlashtirish  sifatini  aniqlash  (to’liqligi, 

chuqurligi, ongliligi); 

-  bilim va ko’nikmalardagi kamchiliklarni tuzatish chora-tadbirlarini ko’rish; 

-  o’quvchilarni o’zaro nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish uslublariga o’rgatish; 

-  shaxs uchun muxim bo’lgan jixatlarni tarbiyalash, ma’suliyatli va faol bo’lish. 

Agarda  yuqorida  belgilangan  maqsadlar  amalga  oshirilsa  nazorat  qilish  quyidagi 

funksiyalarni o’z oldiga qo’yadi: 

-  o’qitishni baxolash (samaradorligi); 

-  ta’limiy (o’zlashtirish sifatini oshirishga qaratilgan); 

-  rag’batlantirish  (rivojlantiruvchi)  o’quvchini  bilish  faolligini  oshirishga 

qaratilgan sharoitlar yaratish; 

-  tarbiyalovchi (har  bir o’quvchining berilgan topshiriqlarga nisbatan ma’suliyat 

bilan yondoshish xisini uyg’otish; 

-  prognostik  (nazorat  jarayonida  tashkil  etilgan  o’qish  jarayoni  haqida 

ma’lumotlar olish imkoniyati borligi nazarda tutiladi). 

Bilim va ko’nikmalarni nazorat qilishda quyidagi komponentlar belgilanadi: 

-  ma’lum  qism  o’quv  materiyalini  maqsadini  aniqlash  va  uni  nazorat  qilish 

uchun aniq mazmunini belgilash; 

-  qo’yilgan maqsadga munosib nazorat uslub, shakl va vositalarini tanlash; 

-  nazorat natijasini bildirishni turli uslublari (baxo, reyting).