1. Kàrxanada marketing iskerligi Marketing xizmetiniń is texnologiyasi hàm karxananiń basqa bòlimler menen baylanisliliģi

3.Kárxana marketing xızmeti hàmde onıń sho'lkemlestiriliwi

Marketingti shólkemlestiriw. Marketingni shólkemlestiriw degende onıń wazıypaların orınlawshı strukturalıq bólimlerdiń dúzilisi hám olardıń óz-ara juwapkershiliklerin hám de baylanıslılıqların ańlatiwshı dizimdi jaratıw túsiniledi. Bunday sistema, ápiwayı firma (kárxana ) den tartıp bazarda qatnasıw jetip atırǵan barlıq sub'ektler, mámleket yamasa mámleketlik emes, kommerciya yamasa kommerciyalıq bolmaǵan, rayon, qala, wálayat hám respublika miqiyosida iskerlik kórsetip atırǵan shólkemler hám sport mákemelerinde dúzilgen marketing xızmetlerin óz ishine aladı.

Marketingtiń dúziliwi tómendegi sırtqı kórinislerde bolıwı múmkin:
- marketing xızmetiniń arnawlı wazıypaları – bazardı úyreniw, tavar háreketi, baha, talaptıń qáliplesiwi, satıwdı xoshametlew hám basqalardıń atqarılıwın shòlkemlestiriw formasında ;
- marketing wazıypaların firma (kárxana ) tovarları yamasa gruppaları boyınsha orınlaw formasında ;
- marketing wazıypaların bazarlar (ishki, regional, sırtqı ) boyınsha jırlaw formasında.
Kompaniyalar bul marketing xızmetlerin formasın bir-birine qosıp yamasa iykemlestirip shólkemlestiriwleri múmkin. Biraq marketing quramın tańlaw hár bir firma (kárxana, sport mákemeleri) dıń óz aldına qoyǵan maqsetine baylanıslı.
Ó
nim óndiriwshi hám satıwshı kárxanalar marketingke hár bir málim bazar segmentleri boyınsha arnawlı bir bir dáwir belgilengen, eń joqarı ekonomikalıq nátiyjege jónelgen maqsetlerge erisiw quralı retinde qaraydı. Bunday sharayatta marketing kárxana islep shıǵarıw kommerciya iskerligin uzaq múddetli hám operativ joybarlaw ushın, óndiristiń import programmasın dúziw, kárxana komandasınıń ilimiy-texnikalıq, texnologiyalıq, investitsiya hám islep shıǵarıw – satıw jumısları ushın tiykar bolip xızmet etedi. Marketingti basqarıw bolsa kárxana basqarıw sistemasınıń zárúrli elementi boladı.
Marketingi shólkemlestiriwde eki tárep zárúrli: maqsetler hám marketing xızmeti mártebesi itibarǵa alınadı. Marketingi shólkemlestiriwge kirilgen kárxananıń maqsetleri qanday bolıwı kerek? Marketingniń tán alınǵan birinshileri bolǵan yaponlar tájiriybesinen kelip shiģatuģun bolsaq, tiykarǵı maqsetler (abzallıǵı rejimine qaray) tómendegilerden ibarat :
- satıw kólemi;
- ósiw pátleri (satıw yamasa payda kólemi);
- bazardaǵı úlesi;
- rejelengen payda, bul paydanıń kólemi, paydanıń satıw kólemine qatnasi, barlıq qarjı daǵı payda norması, paydanıń úlesler qarjına qatnası hám basqalarda sawleleniwi múmkin;
- qarjınıń quramı, yaǵnıy aktivlerdiń ulıwma summasına járdem formasındaǵı qarjınıń qatnası (bul Yaponiyada shama menen 20% ga teń).
Bul dizimdi basqa túrlishe maqsetler menen de toltırıw múmkin. Mısalı, ónim sapasın asırıw, ǵárejetlerdi kemeytiw hám sol sıyaqlılar. Maqsetlerdi islep shıǵıwda olar kárxana xızmetkerleriniń niyetlerin sáwlelendiriwi zárúrligiga bólek itibar beriw kerek. Keri jaǵdayda isleytuǵınlardıń islep shıǵarıw processinden «ishki úzilisi» júz beredi. Sonı atqariw zárúrliki, kárxanada marketingke engiziliwi ushın ol jaǵdayda tiyisli xızmetti dúziwdiń ózi jetkilikli emes. Gáp – áne sol xızmetke qanday mártebe berilgeninde. Marketing bólimi dıqqat orayına ónimdiń sońı qarıydarları menen baylanıslı barlıq máseleler túsedi, bul waqıtta basqa bólindiler óz itibarın túrli az-kem wazıypalarǵa qaratǵan boladı. Sol sebepli de marketing bólimi pútkil iskerlikti muwapıqlashtirip turıwın tán alıw uluwma tábiy bolıp tabıladı. Ol islep shıǵarıw processinde jetekshi bolıwı ushın onıń mártebein basqa bólindiler ishinde eń joqarı etip belgilew kerek. Kárxananıń anıq marketing móljelınıń girewi de áne sonda.
Marketingi basqarıw – onı shólkemlestiriwde firma (kárxana, shólkem, sport mákemeleri) aldına qoyılǵan maqsetlerge erisiw, analiz, joybarlaw, turmısqa nátiyjeni ámelde qollanıw etiw hám baqlaw basqıshların óz ishine aladı. Marketingi basqarıw procesi bir-birinen ajıralmaytuǵın úsh bólekten ibarat : 1. Shólkemlestirilgen – firma bólimlerin kerekli bazar informaciyaları menen támiyinleytuǵın ;
2. Izertlewler alıp baratuǵın – firma marketingindegi - bazar, assortiment, baha, reklama dóńgeleklerinde stilistik hám izertlew jumısların orınlaw ;
3. Programmalıq - qadaǵalaw jumısların - maqsetli programmalar, strategiya hám taktikani qáliplestiriw hám bazar iskerligin ámeldegi qadaǵalawın júrgizedi.
Marketingni basqarıw funktsiyası onıń arnawlı xızmeti arqalı alıp barıladı. Marketing xızmeti hár bir kárxanada atqarılıwı názerde tutılǵan ayriqsha anıq wazıypalar, jumısshılardıń huqıq hám minnetleri, kárxananıń basqa bólimler menen óz-ara munasábeti hám basqalar esapqa alınǵan «Qaǵıyda» tiykarında shólkemlestiriledi. Marketing xızmeti wazıypaları onıń ayriqsha principlerı tiykarında kelip shıǵadı. Buǵan tómendegiler kiredi:
- kárxanalarda islep shıǵarılǵan ónimler hám bazar haqqındaǵı informaciyalardı toplaw hám analiz qılıw ;
- kárxananıń ónim islep shıǵarıw, sawda hám xojalıq iskerligi, reklama qılıw, sport, finanslıq hám basqa tárepler boyınsha máplerine uyqas qarar qabil qılıw ushın zárúr esap -kitap kórsetkishlerin tayarlaw ;
- talap qáliplesiwin aktivlestiriw hám satıwdı tezlestiriw. Xızmetler marketingi qásiyetleri - marketing xizmet kórsetiw sheńberinde, óz ishine tovarlar ijarası, olardıń remontlaw yamasa ózgertiw hám jeke xızmetlerdi aladı.
Geyde tovarlar hám xızmetler parıqlaniwi qıyın boladı. Ulıwma, xızmetlerdiń tórt qıylı xarakteristikası bar: seze almaw; saqlawǵa uqıpsızlıǵı ; xızmet kórsetiwshinen ajıratıp bolmawi hám sapası tárepinen ózgeriwshenligi. Xızmetlerdi seze almawimiz - olardı kórsetiw, tasıw, saqlaw, oraw (qabarǵan jerlew) yamasa satıp alınǵannan keyin úyreniwdiń ılajı joq ekenligin ańlatadı. Marketing xızmeti funktsiyası. Marketing xızmeti kárxanadaǵı barlıq marketingler iskerligi funktsiyasın orınlawdı támiyinleydi:
- kárxana ónimin satıw, sawda talap hám konyunkturasi, básekishiler siyasatı hám de bahani, bazar rawajlanıwın aldınan úyreniw hám izertlew;
-kárxanada islep shıǵarılıp atırǵan ónimdiń básekige shıdamlıliligi bahası, onıń assortimentin qáliplestiriwge tiyisli usınıslar beriw, kelesinde islep shiǵarılatuǵın ónimler haqqındaǵı jańa ideyalardı tabıw ;
- bazarǵa shıǵarılǵan ónimlerdi tez satıw jolların belgilew, satıw hám saqlawdı shólkemlestiriw, jatqanlıq haqqındaǵı shaǵımlardı úyreniw;
- reklama ilajın jolǵa qoyıw arqalı ónim satılıwın ónim satılıwın tezlestiriw hám xalıq talabın qáliplestiriw.
Marketing xızmeti huqıqları kórip shıǵıp tastıyıqlaw ushın tómendegilerdi islep shıǵadı hám usınıs etedi:
1. Kárxana marketing xızmeti iskerliginiń qısqa, orta hám uzaq múddetlerge mólsherlengen pútin programmaları (jobaları ) ni jaratıw.
2. Marketing xızmetiniń kárxanadaǵı basqa bólimler iskerligi menen baylanısı hám koordinatsiyasına tiyisli usınıslar beriw.
3. Kárxana jumısshılarınıń ekonomikalıq, sawda iskerligindegi hám sport salasındaǵı jetiskenliklerin xoshametlew tuwrısında usınıslar kirgiziw.
4. Kárxana iskerligi menen baylanıslı marketing xızmetine tiyisli finanslıq hújjetler hám kadrlar máselesi.
5. Kárxananıń bazar iskerligi esabat hám keleshekti belgilewge tiyisli hújjetler joybarın kelisiw.
Shólkemlerde marketing xızmetin jolǵa qoyıw. Marketing xızmeti kárxanalarda ekonomikalıq jaǵday (payda, baha hám konyunktura) ózgerip baratırǵanda bazar daǵı qarıydarlardıń talabı menen kárxana óndirisi, sawda hám xojalıq iskerligi munasábetlerin muwapıqlastırıw ushın shòlkemlestiriledi. Marketing xızmeti - bul bazar ekonomikasına ótiw sharayatında kárxana basqarıwı ushın jetiwmay turǵan sonday bir iskerlik turiki, ol islep shıǵarıw, finans, sawda -xojalıq, sport, texnologiyalıq, kadrlar máselesi hám basqa tarawlarda bazar rezervlerin qanaatlandiriw hám payda alıwǵa tiykarlanǵan jónelisler procesin jaratadı. Marketing xızmeti basshısı kárxanada marketing izertlewleri shólkemlestiriw, joba hám usınıslardı islep shıǵıw, belgilengen maqsetke erisiw ushın qadaǵalaw hám jobalardıń atqarılıwı ushın juwapker bolıp tabıladı. Barlıq wazıypa hám minnetlemeler barlıq bólim xızmetkerleri ortasında qamtıp alınıwı kerek. Marketing xızmeti bólimi toparı quramına bazar munasábetlerin uyreniwshi ónim túrlerin qáliplestiriwshi, baha sawda hám reklama tarawlarınıń qánigeleri kiritiliwi kerek. Sonıń menen birge shólkemlestirilgen tártip basqarıwshın jeńillestiretuǵın, joqarı nátiyjelerge jetkizetuǵın nızam -qaǵıydalar bar. Olar tómendegilerden ibarat :
- Basqarıwdıń shólkemlestirilgen forması aqırıǵa shekem ápiwayı bolıwı kerek.
- Basqarıw shólkemlestirilgen strukturasınıń tariyxi ápiwayı, túsinikli bolıwı kerek.
- Hár bir jumısshına jazba jumıs instruktsiyasi berilgen bolıwı kerek. Instruktsiyalar jańalanıp turıw maqsetinde bir jılda eki retten tekserip turılıwı zárúr.
- Baylanıslar sisteması nátiyjeli bolıwı kerek, ol anıq informaciyalar almasınıwın támiyinlesin.
- Atqarıwshılıq hám juwapkerlik shegarası anıq, kózge taslanıp turatuǵın bolsın.
Tiykarǵı juwapkershilik mudami firmanıń bas basshısında turadı. Basqa hár bir atqarıwshı óz baslıǵı aldında juwap beredi. Geyde tovarlar hám xızmetler parıqlanishi qıyın boladı. Ulıwma, xızmetlerdiń tórt qıylı xarakteristikası bar: seze almaw; saqlawǵa uqıpsızlıǵı ; xızmet kórsetiwshinen ajıratıp bolmawi hám sapası tárepinen ózgeriwshenligi. Xızmettiń kóplegen túrleri onı kim usınıwınan qaramastan, bir-biri menen bekkem baylanıslı. Qarıydarlar menen baylanıslarǵa kóbinese xızmetti usınıwdıń ajıralmaytuǵın bólegi retinde qaraladı
Marketingni joybarlawdıń roli, wazıypaları hám principlerı marketingni joybarlawdı qollamaytuǵın kárxanalar bazarda jónelisti joytıwı hám zıyan kóriwi múmkin. Kerisinshe, marketingni joybarlaw sisteması jolǵa qoyılǵan kárxanalar tolıqlıǵınsha jaǵdaynı qadaǵalaw etedi, olardıń jumısı bazar natiyjeliligi hám ekonomikalıq nátiyjelilik dárejesiniń joqarı ekenligi menen xarakterlenedi.
Marketingni joybarlaw tómendegilerdi quraydi:
- pútkil kárxana jáne onıń bólindileri anıq maqsetlerin ;
- kárxananıń bazar daǵı anıq baǵdarın ;
- kárxana jaǵdayın turaqlılastırıw hám ósiw jolların ;
- kárxana resurslarini bólek iskerlik baǵdarları ortasında optimal bólistiriwdi;
- optimal assortiment hám tovarlardı tarqatıw shártlerin;
- kárxananıń marketing iskerligin bahalaw tártibi hám kriteryaların belgilep beredi.
Marketingni joybarlaw bul – Kárxana múmkinshiliklerin bazar talaplarına uyqas halǵa keltiriwge qaratılǵan kárxananıń bazar daǵı háreketlerin analiz qılıw, islep shıǵıw hám baqlaw úzliksiz procesi bolıp tabıladı. Keń mániste marketing jobası bul – kárxananıń marketing iskerligi quralı, basqarıw boyınsha marketing qararları qabıllaw hám àmelge asırıw usılı bolıp tabıladı. Ámeliy tárepten bul – kárxananıń bazar daǵı maqsetleri, olarǵa erisiw jolları hám ilajlarınan ibarat bolǵan hújjet. Rejeli ekonomika jıllarında ámeldegi bolǵan buyrıqpazlıq jobalarınan ayrıqsha túrde, marketing jobaları atqarılıwı májburiy emes, sebebi sırtqı sharayatlar úzliksiz túrde ózgerip turadı. Usınıń sebepinen marketingni joybarlawdıń wazıypası bárinen burın, keleshekti boljawdan emes,bálki kárxana menejerleriniń itibarın ámeldegi bazardıń tiykarǵı táreplerine hám júzege keletuǵın múmkinshiliklerden paydalanıwǵa qaratiwdan ibarat.
Marketingti joybarlaw járdeminde basqarıwshılar kárxana óz maqsetlerine erisiw ushın bazarda qanday pozitsiya iyelewi kerekligin túsiniwi múmkin. Marketingni joybarlaw principlerı tómendegilerden ibarat :
1. Sistemalı jantasıw. Kárxana jobası bul - bir qatar óz-ara baylanıslı jobalardı birlestiretuǵın sistema bolıp, olardan biri marketing jobası esaplanadı.
2. Kárxanalar, olardıń maqsetleri, shıǵaratuǵın ónimleri har turliligi sebepli marketingti joybarlawǵa individual jantasıw.
3. Kóp variantlı xarakter.
4. Dinamiklik: kárxana iskerligine tásir etiwshi barlıq ózgerislerdiń asıǵıslıq menen rejege kiritiliwi
Marketingni joybarlaw dárejesi, maqsetli jónelgenligi, múddetine qaray parıq etedi.
Marketingni joybarlaw firma basqarıwdıń túrli dárejelerinde strategiyalıq hám taktik (jıllıq ) jobalar kompleksin islep shıǵıw jolı menen àmelge asıriladı.
Marketingning korporativ jobası kompaniya joqarı administraciyası iqtiyarinda boladı. Korporativ strategiya islep shıǵıladı hám kárxana resurslarini biznes-jónelisler boyınsha bólistiriw júz beredi.
Biznes-jónelis boyınsha marketing jobası bul jónelis tovarları boyınsha resursların bólistiriw hám bólindi strategiyasınan ibarat boladı.
Tavar boyınsha marketing jobası arnawlı bir maqsetli bazarda hám arnawlı bir tavar boyınsha marketing háreketleri islep shıǵıwdı talap etedi. Resurslar marketing kompleksin bólek strukturalıq bólimleri (tavardı islep shıǵıw ,Onı satıw kanalların shólkemlestiriw, tavardı qózǵaw ) boyınsha bólistiriledi.

Instrumental dárejedegi joba marketing kompleksin strukturalıq bólimleri (satıwdı xoshametlew, kórgezbe-sawdalar ótkeriw, reklama aktsiyaları hám b.) boyınsha arnawlı bir operativ ilajlar islep shıǵıwdı názerd tutadı.

Marketing jobası tek marketing bóliminiń bólek jobası bolmaydı, pútkil kompaniya ulıwma korporativ rejesiniń eń zárúrli strukturalıq bólegi esaplanadı, sebebi kompaniya jobası kárxananıń hár bir funktsional baǵdarı : islep shıǵarıw, finans, marketing, satıw, kadrlar hám basqalar boyınsha jobalardı óz ishine aladı. Biznes-processler, qaǵıydaǵa kóre, kompaniyanıń bir neshe funktsional bólindileri tárepinen atqarıladı.
Marketingni joybarlaw kárxananıń bazar iskerliginde kárxana bólindileri jumısın muwapıqlastırıw quralına aylanadı. Joybarlaw procesi ush basqıshnı óz ishine aladı : rejeni islep shıǵıw, ámelge asırıw hám baqlaw. Bul basqıshlar ortasındaǵı óz-ara baylanıslılıq Kárxananıń 3-5 jıl hám odan artıq múddetke islep shıǵılatuǵın strategiyalıq, uzaq múddetli jobası kutiliwine, bir neshe jıl dawamında shólkemge tásir kórsetetuǵın tiykarǵı faktorlar hám kúshlerdi xarakteristikalaydı,

Sonıń menen birge, olardı ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan resursların kórsetken halda kárxananıń uzaq múddetli maqsetleri hám tiykarǵı strategiyalarınan ibarat boladı. Strategiyalıq joybarlaw basqıshında kárxana óz iskerliginiń hár bir baǵdarına salıstırǵanda qóllawı kerek bolǵan háreketlerdi sheshedi.

Marketingni joybarlaw arnawlı bir ilajlar islep shıǵıw hám uluwma firma strategiyalıq maqsetlerine erisiwde kárxanaǵa járdem beriwi múmkin bolǵan marketing strategiyaların belgilewdi óz ishine aladı. Ámelge asırıw basqıshında ilajlar turmısqa qollanıladı, bunıń nátiyjesinde kárxana strategiyaları ámelge asıriladı jáne onıń maqsetleri korip shiģiladi.