1. Kredit iqtisodiy kategoriya sifatida. Kreditning mohiyati. Kreditning funksiyalari

xarakteri bo`yicha - davlatlararo, xususiy, firma kreditlariga;

shakli bo`yicha - davlat, bank, tijorat;

- tashqi savdo tizimida tutgan o`rni bo`yicha - eksportni kredit, importni kreditga;

• 
  muddati bo`yicha - qisqa muddatli-1 yilgacha, uzoq muddatli -5 yildan ortiq muddatga;
  
• 
  ob`ekti bo`yicha - tovar va valyuta;
  
• 
  ta`minlanganligi bo`yicha - tovar-moddiy boyliklar bilan yoki xujjatlar bilan ta’minlangan kreditlarga bo`linadi. eksportni kreditda davlat tomonidan subsidiya ajratilganligi uchun firma kreditlari bo`yicha foiz stavkalari odatda foiz stavkalarining bozor baxosidan past bo`ladi.
  

Xalqaro bank kreditlarining bank eksport kreditlari (xorijiy importyorlarga xususiy tijorat banklari, maxsus tashqi savdo banklari tomonidan beriladigan kredit), evrokredit (yirik tijorat banklari tomonidan evrovalyuta bozori resurslari xisobidan evrovalyutada, 2 yildan 10 yilgacha bo`lgan muddatga, o`zgaruvchan foiz stavkada kreditlar berish) kabi turlari mavjud.

6. Kredit qonunlarining zarurligi va ob`ektivligi.

Kreditning zarurligini ifodalovchi omillar mohiyatini ochishda, ularning har birining ahamiyatini kredit shartnomasini tuzish darajasigacha olib kelish xato hisoblanadi. Alohida olingan bir omilning o`zi kredit berilishi uchun u yoki bu darajada etarli bo`lmasligi mumkin.
Masalan, aytaylik korxonalarda ishlab chiqarish fondlarining doiraviy aylanishi jarayonida ularda kreditga ehtiyoj tug’iladi. SHunga asosan kredit takror ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta`minlash zarurligidan kelib chiqadi, degan shartga asoslangan holda kredit berilishi kerak. Ammo bunda qo`shimcha resurslarga muhtojlik o`z o`zidan avtomatik tarzda kredit berilishi kerakligini ifodalamaydi. Buning uchun kreditning zarurligini ifodalovchi boshqa sharoitlar ham mavjud bo`lishi kerak.
Iqtisodiyotni rivojlantirishning muhim yo`nalishlaridan biri kredit munosabatlarini rivojlantirishda banklar kredit uchun xarakterli muhim shartlar va qonunlarga asoslangan holda kreditlash jarayonini amalga oshirishlari zarur.
Tijorat kreditida kreditor va qarzdorlar bo`lib faoliyat kursatuvchilar (ishlab chikaruvchilar) xisoblanadilar.
Tijorat kreditining cheklanishlari mavjud bo`lib ular:

• 
  faoliyat ko`rsatuvchilarning zaxira kapitallari xajmi bilan cheklanganligi, ya`ni unga xozirgi davrda oborot (muomala) uchun zarur bo`lmagan kapital bilan cheklanganligi;
  
• 
  yo`nalishiga ko`ra, uni ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqaruvchi tarmoqlar ishlab chiqarish vositalarini iste`mol qiluvchilarga berishi mumkin, ammo teskarisi bo`lishi mumkin emas.
  

Tijorat kreditidan farkli ularoq bank krediti nafaqat tovarlar muomalasiga xizmat kursatadi, balki yanada kengrok muxitda faoliyat ko`rsatadi.
Bank krediti - pul egalari, banklar va boshka kredit institutlari tomonida ishlab chikaruvchilarga, xamda boshka qarz oluvchilarga pul shaklida beriladigan ssudalardir.
Bank kreditining ob`ekti- pul kapitalidir.
Bank kreditida ishlab chikaruvchi shaxslar (faoliyat kursatuvchilar) faqat qarz oluvchi sifatida ishtirok etadilar, kreditorlar bo`lib esa ssuda kapitali egalari xisoblanadilar.
Bank krediti jamiyat barcha sinflarini pul daromadlari va jamg’armalarini kapitalga aylantirib kapitalni jamg’arilishiga sababchi bo`ladi.
Tijorat krediti veksel’ bilan xujjatlashtiriladi. Tijorat kreditining foizi, tovarlar pagonasiga va veksel’ summasiga qo`shiladi va u bank krediti foizidan past bo`ladi. Bank kredit foizining maksadi ssudalar xisobiga daromad (foyda) olishdir.