1. Ko’zning periferik qismi qayerda joylashgan? A fibrozda b shox pardada

36-39 mavzular (2014-2015)

1. Yer fizik muhiti bilan turg'un munosabatda, quyosh bilan energiya almashinish holatida bo'lgan. Yerdagi hamma tirik organizmlar kompleksi... hosil qiladi?

A) biom yoki biosenozni. B) ekotop yoki biosenozni.

*C) biosferani yoki ekosistemani.D) biosferani yoki biosenozni.

2. Quyosh energiyasining necha foizi yerdan koinotga qaytariladi?

A) 34. B) 48. C) 58. D*) 42.

3. Qaysi olimning tabiriga ko'ra noosfera - inson mehnati va ilmiy faoliyati ta'sirida o'zgargan biosferadir?

A) R.Vilyams. B)E.Lerua.

C*) V.I. Vernadskiy. D) K.ATemiryazev.

4.Hozir bir minutda ... tonnaga yaqin suv yer

yuzidan bug'lanib turadi?

A) 1 mln. B) 2 mln. C*) 1 mlrd.D)2mlrd.

5.Ko'rinadigan nurlar yerga yetib keluvchi quyosh nurlarining necha foizga yaqinini tashkil etadi?

A) 1%; B) 42%; C)49%; *D)50%.

6. “Parnik effekti” nima?

A) parniklarning ko’payishi

B) atmosferada azot miqdorining ortib ketishi

C) Atmosferada kislorod miqdorining ortib ketishi

*D) atmosferada CO2 miqdorining ortib ketishi,haroratning ko’tarilishi

7. O'simliklarda azotning konsentratsiyasi yer po'stlog'idagiga nisbatan... marta, uglerodniki esa... marta yuqoridir.

*A) 30; 200.. B) 200; 30.

C) 40; 250. D) 250; 40.

8. Suv tubida hayot kechiradigan organizmlar nima deb ataladi?

A) plankton B)* bentos

C) fitoplankton D) zooplankton

9.Okeanlar yer yuzining 70 foizini egallashiga qaramay, yer biomassasining ... foizini hosil qiladi.

A*) 0,13% B)0,31% C) 0,49% D) 0,50%

10.Akademik.... ta'biri bilan aytganda, kam

miqdorning cheksizligini ta'minlovchi birdan-bir usul uni yopiq halqa bo'ylab aylanishga majbur etishdir.

A*) Vilyams. B) Vernadsliy.

C) Zyuss. D) Temiryazev.

11. O'rnini to'ldirsa bo'ladigan tabiiy boyliklarni belgilang.

A)*yog'och va torf. B) torf va neft.

C) yog'och va gaz.

D) gaz va toshko'mir.

12. Atmosferada kislorodning miqdori taxminan 20 % ga yetishi qaysi vaqtga to’g’ri keladi?

A) 3 mlrd yillar oldin boshlanib, paleozoy

erasining kembriy davrida

B) 2 mlrd yil oldin boshlanib, proterazoy erasining

boshlarida.

*C) paleozoy erasining o’rtalarida

D) proterazoy erasining oxirlaridan boshlanib paleozoyning boshlarida.

13.Oziq zanjirining uchinchi zvenosini nima

tashkil etadi?

A) Yashil o'simliklar B) Avtotroflar.

C) Geterotroflar. D*) Redusentlar.

14.Cho’kma jinslar, ohak qatlamlarning hosil bo’lishi tirik moddaning qaysi funksiyasi hisoblanadi?

A) gaz almashinishi B*) jamg’arish

C) biokimyoviyD) oksidlanish-qaytarilish

15. Biogen moddalarga qanday moddalarni kiritish mumkin?

A)* neft, toshko’mir, ohaktoshB) granit, bazalt, ohaktosh

C) radioaktiv elementlarD) tog’ jinslari, tuproq

16. Atmosferada kislorodning konsentratsiyasi 3 % ga yetganda, qaysi organizmlar kelib chiqdi?

A) hujayrasiz organizmlar.B) bir hujayralilar.

C*) ko'p hujayralilar.D) birlamchi hujayralar.

17. "Biosfera va inson " dasturining vazifalarini belgilang.

1. ekologik toza muhitni yaratish.

2. inson xo'jalik faoliyatining kelajakdagi oqibatlarini aniqlash.

3. biosfera boyliklaridan oqilona foydalanish.

4. inson salomatligini saqlash choralarini ishlab chiqish.

5. biosferani muhofaza qilish choralarini ishlab chiqish.

A) 1,4,5. B) 2,4,5. C) 1,2,3. D*) 2,3,5.

18. Biosferaning eng pastki qismida hayot nima bilan chegaralangan?

A) namlik. B) ultrabinafsha nur.

C) kislorodning miqdori.

D*) yuqori harorat

19. ... organizmning asosiy mineral tarkibiy qismi hisoblanadi?

A*) suv. B) natriy xliorid.

C) kalsiy fosfat. D) kalsiy karbonat..

20. Parchalanayotgan organik moddalar bilan ovqatlanuvchi organizmlar....?

A) Entomofaglar. B) Fitofaglar.

C*) Detritofaglar. D) Zoofaglar.

21.Biosfera haqidagi ta'limotni qaysi olim yaratgan?

A*) V.I. Vernadskiy.

B) V.N.Sukachyev.

C) V.V. Volkenstyen

D) A.O. Kovalevskiy.

22. Biogeotsenozning biogen va abiogen hosil bo'luvchi qismini aniqlang.

A) klimatotop B*) edatotop

C) biomassa D) ekotop

23.Atmosferaning qaysi qatlamida kislorod ozonga aylanadi?

A*) troposfera. B) stratosfera.

C) ionosfera. D) atmosfera.

24. Biosferaning pastki chegarasini aniqlang.

A) Stratosfera. B) troposfera.

C) litosfera. D*) gidrosfera.

25. Erkin kislorod nima ta'sirida ozonga aylanadi?

A*) quyosh nuri ta'sirida.

B) radioaktiv energiya ta'sirida.

C) kislorodning miqdori oshishi natijasida.

D) yerdan qaytadigan nur ta'sirida.

26. Biosferaning elementar birligi nima hisoblanadi?

A) biomassa. B) biosenoz.

C*) biogeosenoz.D) biogenez.

27.Biosferaning asosiy funksiyasiga nimalar kiradi?

1. oksidlanish-qaytarilish.

2. gaz hosil qilish.3.konsentratsiyalash. 4. biokimyoviy. 5. migratsiya.

6. iqlimlashtirish. 7. energiya hosil qilish.

*A) 1,2,3,4. B) 1,2,3,5.

C) 1,3,5,6. D) 1,4,5,6.

28. H₂S, temir rudasi, azot oksidlari hosil bo’lishi tirik

modda funksiyasining qaysi

biriga kiradi?

A) gaz almashinuvi.

B*) oksidlanish-qaytarilish.

C) konsentratsiyalash.

D) biokimyoviy.

29. Biotik aylanishga ega bo'lgan birlamchi

biosferaning hosil bo'lishi taxminan ....?

A*) 3 mlrd yillar oldin boshlanib, paleozoy

erasining kembriy davrida tugallanadi.

B) 2 mlrd yil oldin boshlanib, arxey erasining

boshlarida tugallanadi.

C) 0,5 mlrd yillar oldin kembriy davridan

boshlanib, hozirgi zamon odamlari paydo bo'lishi

bilan tugallanadi.

D) arxey erasidan boshlanib, proterazoy erasining oxirlarida tugallanadi.

30. Biomassa uchun tegishli bo'lmagan moddalar?

A) barcha o'simliklayig'indisi.

B) barcha hayvonlar yig'indisi.

C) barcha mikroorganizmlar yig'indisi.

D*) mineral modda va jonsiz tabiat komponentlari.

31. Biosferada ilmiy- texnik progres sharoitida ekologik tanglik kelib chiqishining oldini olish choralarini ishlab chiqish bilan shug'ullanadigan fan qaysi?

A*) Noogenika. B) Antropogenika.

C) Noosfera. D) Bionika

32. Yerga yetib keladigan Quyosh energiyasining necha foizi suv va tuproqdan suvni bug'latish uchun sarf bo'ladi?

A) 0,1. B)*10. C)20. D)42.

33. Quyidagi moddalarning biogeokimyoviy siklining muddati to'g'ri ko'rsatilgan javobni toping. 1) kislorod; 2) karbonat angidrid;

3) suv

a) 2 ming yil; b) 2 mln yil; c) 200 yil;

d) 200-300 yil; e) 2000-3000 yil; f) 1 mln yil; g) 1 ming yil.

A) 1-f, 2-e, 3-g B*) la, 2-d, 3-b

C) 1-d, 2-a, 3-g D) 1-c, 2-e, 3-d

34. Tirik organizmlarning oziqlanishi , ko’payishi va o’lganda parchalanishi tirik moddaning qaysi funksiyasi hisoblanadi?

A) gaz almashinishi B) jamg’arish

C*) biokimyoviyD) oksidlanish-qaytarilish

35. Biogen migratsiyada ishtirok etuvchi elementlar soni qanchaga teng?

A) 96 ta B) 50 ta C) 21 ta D*) 40 ta

36. Birlamchi biosferada geterotrof prokariotlar tez ko’paya olmasligining sababini ko’rsating?

A) faqat oddiy usulda ko’payganligi uchun

B) organizmlar son jihatdan kam bo’lganligi uchun

C*) organik moddalar kam bo’lganligi uchun

D) aerob nafas olish ga o’tmaganligi uchun

37. Atmosferada kislorod miqdorining 20% gacha yetishi biosfera evolutsiyasining qaysi bosqichida yuz beradi?

A) I-bosqich, proterazoyning o’rtasida

B*) II-bosqich, paleozoyning o’rtalarida

C) III-bosqich, kaynozoyning boshlarida

D) I-bosqich, arxeyning oxirida

38. Moddalar va energiyaning davriy aylanishi biosferada qanday usulda amalga oshadi?

A) ketma-ket B*) yopiq halqa bo’ylab

C) biotik davriylik C) abiogen va biogen

39. Fotosintez jarayoning necha foizi suvda kechadi?

A) 12% *B) 30% C) 20% D) 25%

40. Yerga yetib keladigan Quyosh energiyasining necha foizi kimyoviy elementlarning davriy aylanishiga sarf bo’ladi?

A) 49% B) 50%

C*) 0,1-0,2 % D) 42%

41. Vodorod va kislorodning tirik organizmlar tarkibiga kiradigan barqaror izotoplarini aniqlang?

A) H³, O¹⁸ B*) H¹, O¹⁶

C) H², O¹⁷ D) H¹, O¹⁸

42. Tugunak bakteriyalarining faoliyati tufayli

1 ga bedazorda qancha azot to’planadi?

A) 150-250 kg B*) 150-400 kg

C) 250-400 kg D) 25-30 kg

43. Mikroorganizmlar tomonidan organik qoldiqlardagi oqsillar parchalanishidan (I) ammiak hosil bo’lishi, (II) nitratlarga aylantirilishi, (III) elementar azotgacha parchalanishi nima deb ataladi?

a) denitrifikatsiya b) nitrifikatsiya c) ammonifikatsiya

A) I-a, II-b, III-c B*) I-c,II-b, III-a

C) I-b, II-a II-c D) I-c, II-a, III-b

44. Atmosferada sanoat korxonalari chiqindilari hisobiga qaysi og’ir metallarning zarrachalari ortib bormoqda?

A) Ca, Co, Pb, Cu,

B*) Pb, Cu, Cd, Ni

C) Mn, Mo, Co, Pt

D) Na, K, St, Cs

45. Qaysi olim “noosfera” tushunchasi haqida ilk bor fikr yuritgan?

A) R.Vilyams. B*) E.Lerua.

C) V.I. Vernadskiy. D) F. Krik

46. Insonning xo’jalik faoliyati to’liq taqiqlangan ekosistemani ko’rsating?

A) milliy bog’ B) noosferaC*) qo’riqxona D) agrosenoz

47. Kislotali yomg’irlar ko’payishininng asosiy sabablaridan biri?

A) ozon ekranining buzilishi

B) “parnik effekti”ning kuchayishi

C*) atmosferaga H₂S ning ko’plab ajralishi

D) atmosferada azot miqdorining ortishi

48. ”Inson va biosfera ” dasturi qachon qabul qilingan?

A) 1968 yil B) 1970 yil

C*) 1971 yil D) 1972 yil

49. Biosfera evolutsiyasining insoniyat jamiyatining kelib chiqishi va rivojlanishiga bog’liq bo’lgan davri?

A*) noogenez B) noogenika

C) abiogenez D) biogenez

50. Biosferaning gomeostaz holatini buzilishiga sabab bo’ladigan omil?

A) avtotroflar faoliyati B) geterotroflar faoliyati

C) redutsentlar faoliyati*D) inson faoliyati

51.Biogenez bosqichiga tegishli javobni belgilang.

3. 
   faqat biologik qonuniyatlar asosida kechadi;
   
4. 
   dastlabki tirik organizmlar energiyani glikoliz natijasida to'plagan; 3) insoniyat jamiyati paydo bo'lishi bilan bog'liq; 4) inson ongi va mehnat faoliyati natijasida davom etadi; 5) birlamchi biosfera paydo bo'lgandan hozirgi zamon odami paydo bo'lguncha davom etgan; 6) 40-50 mning yil awal boshlanib hozirgacha davom etmoqda.
   

A) 3,4, 6 B) 1,3, 5 C) 2, 5, 6 D*) 1, 2, 5

52. Quyidagi qaysi organizmlar biogen migratsiyaning birinchi turida qatnashadi?

1) chirituvchi bakteriyalar; 2) tugunak bakteriyalari; 3) yirtqich hayvonlar; 4) o'txo'r hayvonlar; 5) nitrifikatsiyalovchi bakteriyalar; 6)xrokokk; 7) agrobakterium; 8) go'ngxo'r qo'na'iz; 9) kana; 10) yomg'ir chuvalchangi;12)baqachanoq.

A*) 1,2, 5, 6, 7 B)4, 8, 9, 10C)1,4, 6, 7, 11 D)3, 8, 9, 10

53 Azotning davriy aylanishini ko'rsatuvchi jarayonlarni aniqlang.

4. 
   tuganak bakterlyalar tomonidan to'planadi;
   
5. 
   fotosintez jarayonida uglevodga aylanadi;
   
6. 
   dengiz suvida ohaktosh korall sifatida to'planadi; 4) ko'k-yashii suvo'tlar fiksatsiyalaydi; 5) oqsil parchalanishidan ammiak hosii bo'ladi; 6) energiya resurslari hosil qiladi; 7) nafas oiish jarayonida atmosferaga oksidli gaz hollda ajratiladi;
   

6. 
   bakteriya tomonidan parchalanib elementar ko'rinishda atmosferaga ajratiladi.
   

100. 
     *1,4, 5, 8 B) 1,2, 6. 8 C) 2, 4, 5, 7 D) 2, 3, 6, 7
     

54 Quyidagi ta’riflarning qaysilari sun'iy ekosistemani ta’riflovchi mos javob bo'la oladi?

1) o'simliklar dunyosiga ega yirik regional biosistema; 2) quyosh bilan energiya almashinuvi holatidagi tirik organizmlar kompleksi; 3) o'ziga hos hayvonot dunyosiga ega biogeotsenoz; 4) tundra, tayga, o'rmon misol bo'ladi; 5) akvarium va tuvakdagi gul misol bo'ladi; 6) urbanoekosistema kiradi.

A*) 5, 6 B) 1, 3, 6 C) 1, 4 D) 1, 2, 4

55 Uglerodning davriy aylanishiga mos keluvchi jarayonni toping.

1) tuganak bakteriyalar tomonidan to'planadi;

2) fotosintez jarayonida uglevodga aylanadi;

3)dengiz suvida ohaktosh korall sifatida to'planadi; 4) ko^’k-yashil suvo'tlar fiksatsiyalaydi; 5) oqsil parchalanishidan ammiak hosil bo'ladi; 6) energiya resurslari hosil qiladi; 7) nafas olish jarayonida atmosferaga oksidli gaz holida ajratiladi;

8) bakteriya tomonidan parchalanib elementlar ko‘rinishda atmosferaga ajratiladi