1. Котлован таги бўртиши ва чўкиш воронкаси ўлчамларини аниқлаш. Чўкишни қўзатиш белгиларини жойлаштириш. Иншоотлар чўкишини аниқлаш

2.режа: Камерал трассалаш.
Топографик картада трассалаш. Агарда трассалаш топокартада, аэрофотоматериаллар ёки жойнинг ракамли моделида бажарилса, камерал трассалаш дейилади. У асосан кидирув боскичида бажарилади ва трассанинг
асосий йўналишини хамда трассанинг макбул вариантини танлашда қўлланилади.
Жойнинг шароитига қараб камерал трассалаш икки хил усулда: синаб кўриш ва берилган нишаблик бўйича чизиқ ясаш усулида амалга оширилади.
Синаш усули текис жойларда қўлланилиб, қўйидаги тартибда амалга оширилади: белгиланган икки нуқта орасидаги энг қисқа масофа бўйлаб бўйлама профил тузилади. Тузилган профил тахлил қилинади ва шунга биноан трассанинг баъзи бир участкалари унгга ёки чапга бурилиб лойихавий баландликка якинлаштирилади. Бу участкалар кайтадан трассаланади ва қўлай бўлган лойиха танланади.
Тог шароитида берилган нишаблик бўйича чизиқ ясаш камерал трассалашнинг энг кўп қўлланиладиган усули ҳисобланади.
Масалан, картада А нуктадан жанубий-шарқ йўналиши бўйича трасса ўтказилиши керак бўлсин, нишаблик чеки i, билан белгиланган дейлик (6.4- шакл).

Мисол, h = 5м, 1:М = 1:25000; i_тр= 0,012 булса, l = 6,7мм бўлади.
Ундан кейин циркуль ўлчагич оралиги L кийматга (узунликка) тенглаштирилиб, улчагичнинг бир учи А нуктага, иккинчи учи қўшни горизонталга қўйилади (кўрсатилган йуналиш бўйлаб), кейин горизонтал ўлчагич ёрдамида туташтирилади ва В нукта белгиланади. Шу тартибда берилган йўналиш бўйича нукталар белгиланади, улар орасидаги нишаблик узаро тенгдир.
Агарда шу йул бўйича трасса ўтказилса хеч кандай ер ишлари, яъни қирқиш, ковлаш ва кўмиш ишлари бажарилмайди. Лекин бу чизиқ эгри кўринишдан иборат бўлганлиги сабабли, уни бироз узгартиришга тўғри келади.
Горизонталар ёрдамида отметкалар аниқланади ва профил тузилади.
Нисбий хатолик қўйидаги қўринишга эга булади:


Планга олиш ишлари. Далада трассалаш жараёнида алоҳида участкалар ва майдонлар йирик (1:500-1:2000) масштабда топографик съёмка қилинади.
Текис жойларда ҳамда ўрмон худудларида поперечниклар бўйлаб съемка қилинади. Нисбатан очиқ жойларда тахеометрик ёки мензулавий план олиш усуллари қўлланилади.
Йирик кўприкли ўтиш жойларида ва тоғли худудларда ердан стереофотограмметрик съёмка қилиш афзал ҳисобланади.
Трасса бўйлаб съемка қилишда (ўқ бўйича иккала томондан 150-200м) планли-баландлик асос сифатида трасса нуқталари хизмат қилади,
Трассанн гсодезик асос пунктларига боғлаш. Бирламчи бурчаклари учи координаталари ва абсолют отметкаларини ҳисоблаш учун ҳамда ишни назорат қилиш ва аниқлигини ошириш мақсадида трасса бошида, охирида ва оралиқ нуқталар отметкалари асбоб горизонти орқали ҳисобланади. Трассанинг бўйлама ва кўндаланг профилини тузиш. Трассанинг бўйлама профили иншоотни лойиҳалаш ва қўриш учун зарур бўлади.
У миллиметрли қоғозга пикетлаш ва нивелирлаш журнали маълумотлари асосида тузилади. Трасса профили ифодали (тушунарли) кўриниши учун вертикал масофа масштаби горизонтал масофа масштабидан 10 баравар йирик қилиб танланади. Турли иншоотлар учун бўйлама масштаб турлича қабул қилинади. Темир йўлларни лойиҳалашда профил масштаби 1:10000 (горизонтал) ва 1:1000 (вертикал), автомобил йўллари учун 1:5000 ва 1:500 ва шаҳар коммуникациялари (сув, газ таъминоти тизими, канализация ва бош.) учун 1:1000 ва 1:100 масштабларда тузилади.

бунда L - трасса узунлиги км ҳисобида, n-трассадаги станциялар сони.
48.2-шаклда автомобил йўли трассасининг бўйлама профили кўрсатилган. Уни тузиш профил катакчаларини бўлишдан бошланади.
7-бўлимга барча пикет ва плюсли нуқталар танланган горизонтал масштабда белгиланади. б-бўлимга нивелирлаш журналидан нуқталар отметкаси кўчириб ёзилади, 2 бўлимда трасса плани жойлаштирилади. Бўлим ўртасидан йўл ўқи ўтказилади. Трассадаги тупроқларни геологик тадқиқ қилиш натижалари биринчи бўлимда жойлаштирилади. Бу бўлимнинг юқорги чегараси шартли горизонт чизиги дейилади.
Шартли горизонт чизиғининг юқорисида ПК0 нуқтасидан вертикал чизиқ (шартли горизонт чизиғига перпендикўляр) чиқарилади. Бу вертикал чизиққа қабул қилинган вертикал масштаб асосида отметкалар шкаласи чизилади.
Шартли горизонт чизиғининг отметкаси қилиб пикет ва оралиқ нуқталарининг энг кичик отметкасидан 10-20 м га кичик бўлган бутун сон олинади (одатда жуфт сон). Сўнгра ҳар бир пикет ва оралиқ нуқтадан чиқарилган вертикал чизикдарда шкала ёрдамида пикет ва оралиқ нуқталарнинг отметкалари бўйича нуқталар белгиланади. Бу нуқталар бирин-кетин тўғри чизиқ билан бирлаштирилиб, трассанинг бўйлама профили ҳосил қилинади. 8-бўлимда трассанинг тўғри ва эгри қисмлари кўрсатилади. Қайрилиш жойлари шартли равишда ёйлар билан ифодаланади ва қайрилиш ўнгга бўлса қавариқ юқорига, чапга қайрилиш бўлса қавариқ пастга қаратилади. Ёйларнинг чекка нуқталаридан перпендиқўляр туширилади, улар қайрилма боши ва қайрилма охирига мос бўлиши керак.
Ҳар бир қайрилма ичига айланма қайрилманинг асосий элементлари ёзилади. 4 ва 5 бўлимларда лойиҳавий нишаблик ва отметкалар жойлаштирилади.
Профил туш билан шаклаштирилади: 2 бўлимдаги йўл ўқи, 4, 5, 8 ва 9 бўлимлар ва ундаги барча ёзувлар қизил рангда, қолган бўлимлар ва ёзувлар қора ранг билан чизилади.
Кўндаланг профил (6.13-шакл) бўйлама профилнинг вертикал масофаси масштабига тегишли равишда битта масштабда чизилади.