1. Ko’llar, ularning turlari va tarqalishi. Botqoqlar va ularning turlari va tarqalishi. Suv omborlari va ularning tarqalishi

5. Tog’ muzliklari va qoplama muzliklar. Muzliklar ikkiga tog’ muzliklari va qoplama muzliklarga bo’linadi:
Qutbiy o’lkalarda tog’larning uncha baland emasligi va iqlimning kontinentalligi muzliklar hosil bo’lishi uchun qulay emas. Bu yerdagi muzliklarning umumiy maydini 25 km². Kichi – kichik kar muzliklari ko’p.
Shimoliy – sharqiy Sibir - yer sharidagi eng continental o’lka bo’lishiga qaramay, bu yerda muzliklar kam. Tog’larda yog’in miqdori ortadi. Bu yerda umumiy maydoni taxminan 500 km² bo’lgan 540 ta kichik muzlik bor. Qor chizig’i 2000 m ga yaqin balandlikdan o’tadi. Muzliklarning eng yirik rayonlaridan biri Suntar – Xayat tizmasidir. Kichikroq muzliklar Birranga tog’larida, Yuqori Yana va Cheriskiy tog’ tizmalarida ham bor. Koryak tog’ligida umumiy maydini 200 km² keladigan 280 ta muzlik bor; bu yerda qor chizig’i 600 – 500 m gacha pasayadi.
Kamchatkada yog’in ko’p bo’lganligidan, uning tog’ tizmalarida, ayniqsa sharqiy qismida katta - katta muzliklar bor bo’lib, ularning umumiy maydoni 800 km² dan ortiqroq. Qor chizig’i 1000 – 3000 m balandlikdan o’tadi. Yirik vulqonlarga to’g’ri kelgan bir nechta muzlanish tugunlari bor.
Alyaska, ayniqsa uning Tinch okean sohillari, hozirgi zamon muzliklari tarqalgan eng katta o’lkalardan biridir. Bunga sabab, iqlimining sernam, savuqligi va relyefi tog’li ekanligidir. Yog’in miqdoriga qarab qor chizig’I 300 m dan 2400 m gacha balandlikga ko’tariladi. Muzliklarning umumiy maydoni 52000 km². Ba’zi muzliklar dengizga yetib keladi. Yer sharidagi eng uzun muzlik (Logan tog’idagi uzunligi 145 km keladigan Xabbard muzligi) shu yerdadir. Alyaska va Kanadaning iqlimi continental bo’lgani uchun ichki rayonlarida muzliklar kam.
Aysberglar. barcha oylardagi tempraturasi 0⁰ dan past bo’ladigan qutbiy zonalarda quruqliklardan dengizga tamon bo’lgan oqim muzliklar orqali ro’y beradi. Dengizga yetib boradigan kichikroq muz massalarini suv to’lqini sindirib yuboradi va ular suvda erib ketadi. Materikdan siljib keluvchi va juda katta shelf muzliklari dengizda uzoq – uzoqlarga kirib borib, g’oyat katta muzlarga ajralib ketadi. Dengizda suzib yuruvchi bu muzlar muz tog’lari yoki aysberglar deb nom olgan.
Shimoliy yarim sharda aysberglar paydo bo’ladigan joylar Grenlandiya bilan Severnaya Zemlya, janubiy yarim sharda esa Antarktidadir. Dengiz oqimlari aysberglarni o’rtacha geografik kengliklardan 50 - 40⁰ gacha, hatto 36⁰ kenglikkacha olib ketadi va ular bu yerda erib ketadi.
Arktika aysberglari Antarktika aysberglaridan bir muncha farq qiladi. Arktika aysberglarining yuzasi notekis, do’ng, uzunligi bir necha kilometr, balandligi o’rta hisobda 70 m, ba’zan suv betidan 100 m balandga qad ko’tarib turadi. Antartika aysberglari g’oyat katta muz qalqonining bo’laklaridan iborat bo’lib, yuzasi supasimon yassi, uzunligi 100 km, suv betidan bo’lgan balandligi 100, 300 va hatto 500 m keladi.
Muzlar va muz qoplamining maydoni 16 mln.km². Ularda 24 mln.km² chuchuk suv to’plangan, ya’ni ular chuchuk suv zahirasini 69%ni tashkil qiladi. Muzlarning 87%i Antarktidada joylashgan. Agar Antarktida muzlari erisa, quruqlikning 20 mln.km² maydoni suv ostida qolgan bo’lar edi.