1. Klassitsizm antik adabiyotga taqlid qilish asosida kelib chiqqan

1.Klassitsizm antik adabiyotga taqlid qilish asosida kelib chiqqan

yo‘nalish hisoblanadi. “Gumanistlar qadimgi grek va Rim madaniyatini o‘rganish va uning ilg‘or g‘oyalarini targ‘ib etishda jiddiy ish

qildilar. Biroq ularning antik san’at haqidagi nazariyalarida bir qator nuqsonlar mavjud edi. Bunga sabab o‘rta asrlar adabiyotidagi

milliy xususiyatlarni e’tiborga olmaslikdir. Shuning uchun klassitsizm Fransiyadan boshqa mamlakatlarda o‘z rivoji uchun zamin

topolmadi”22.

Klassitsist yozuvchilar Rim va grek san’atining yuqori bosqichiga ko‘tarilgan davrda yaratilgan asarlariga ergashib, o‘sha davr

adabiyotining namunalari va qoidalarini o‘zgarmas, hamma davr

uchun bir xilda xizmat qiluvchi va o‘rnak bo‘luvchi ijoddan iborat,

deb ulug‘lab, ularning nazariy qarashlari va amaliy yutuqlarini qabul qildilar. Biroq, mavhum g‘oyalarni ideallashtirish, davrning real

hayotidan uzoqlashib, xalq turmushidan ajralib qolish, janrlarni qattiq logik qonunlarga bo‘ysundirish klassitsizm adabiyotini cheklab

qo‘ygan edi.

2.Klassitsizm nazariyasi bo‘yicha butun adabiy janrlar «yuksak»

(tragediya, epos, qasida) va «tuban» (komediya, satira, epigramma)

janrlarga bo‘linadi.

«Yuksak» janrlarda davlat ishlari, qirol va hukmron tabaqa va

killarining harakatlari tantanali uslubda tasvirlanishi kerak. «Tuban»

janrlarda esa uchinchi toifa vakillarining kundalik turmushi kulgili manzaralarda aks ettirilishi lozim. Klassitsist yozuvchilar asar tilining aniq, obrazlarning ratsional, kompozitsiyasining pishiq, uslubning qo‘pol iboralardan holi bo‘lishiga katta e’tibor beradilar. Biroqgo‘zallikni idrok qilishda yagona mezon sifatida iste’dodga ortiqcha

baho beradilar. Qahramonlarning oldindan belgilab qo‘yilgan sxema

va logik qonunlarga ko‘ra «yaxshi» va «yomon»ga ajratilishi natijasida xarakterlarning hayotiyligi chegaralab qo‘yilgan.

3.Dekart haqiqat manbai borlliqda yoki tajribada emas, balki tafakkur qurilmalarida deb biladi.

Shundan kelib chiqqan holda klassitsizmning asosiy tamoyillari belgilanadi. Ularga ko‘ra, san’at aql tomonidan qat’iy tartibga solinishi

kerak, badiiy asar aqlga muvofiq va aniq tahlilga imkon beradigan

tarzda qurilishi lozim, san’at asarining kuchi tafakkur qudrati va

mantig‘i bilan belgilanadi.

Olamga xos muayyan qonuniyat asosidagi tartibot san’atda ham

bo‘lishi lozim deb bilgan klassitsizm nazariyotchilari badiiy ijodda

belgilangan qoidalarga og‘ishmay amal qilishni talab etadi.

4.Bualoning muhim asari «Poeziya san’ati» nomli didaktik poemasidir, shoir bu asarida klassitsizm adabiy uslubining qoidalarini asoslab berdi. Bualo Dekartning falsafiy metodini badiiy adabiyotga tatbiq qildi.

5.Dekartning “haqiqatini anglashuchun yagona mezon aql-idrokdir. Dekart haqiqat borliqda yoki tajribada emas balki tafakkur qurilmalarida deb biladi.