Bog'liq YER OSTIDA TANLAB ERITMAGA O\'TKAZISH USULINI QO\'LLASHNING GEOLOGIK VA GIDROGEOLOGIK SHAROITLARI
4.1-rasm. Ishqorlovchi aralashmada oqim hosil qilishda (a) filtrlash jarayoni bir xil bo'lmagan; (b) kislota sig'imli qatlamlar sxemalari (Kf- filtratsiya koeffitsienti). 1- gorizontlar va gil qatlami; 2- qumlar; 3- gilli qumlar; 4- karbonatli tog’ jinslari qatlami (dolomitlar; karbonatli sementdagi peschayniklar va boshqalar); 5- ruda qatlami; 6- oksidlangan jinslar zonasi; 7.8- texnologik texnologik skvajinalar; 9- filtrlar; 10-ruda tashuvchi qatlamni mahsuldor aralashma qamrab olish konturi Laboratoriya tajribalari jarayonida tog’ jinslari kislotalar hamda har xil litologik moddalarning reaksiya jarayonlariga ahamiyat beriladi. Ayniqsa rudasiz materiallarga singdirilgan metallar ta'siri ortadi. Buning uchun metallar qaysi modda yoki minerallar tajribaga singdirilgani hamda ularning ruda qatlamlari ustki, ostki qismi va gil qatlamlaridagi kesimlarning o'rni qanday ekanini aniqlashimiz lozim. Ularning bari yer ostida tanlab eritmaga o'tkazish jarayonidagi yo'qotishlarni baholash uchun zarur. Laboratoriyalarda olib borilgan geofizik tajriba natijalari o'zaro solishtiriladi va shunga qarab qazilma ishlari olib boriladigan hududlar hamda u yerdagi uranning miqdori aniqlanadi. Yuqorida aytib o'tilgan jarayonlarning barchasi maxsus uskunalar yordamida bajariladi. Bu uskunalar yordamida har xil uzunlikdagi trubalar jamlanmasidan tashkil topgan bo'lib, ular tajriba uchun olingan na'munalar bilan to'ldiriladi (4.3-rasm).
Ba'zida bu jarayon yanada mustahkamroq namunalarda amalga oshiriladi hamda ular metrli quvurchalar yordamida o'lchanadi. Bunga misol qilib 4.4-rasm ko'rsatib o'tilgan.
4.3-rasm.Dinamik sharoitda namunalarni tadiqiq qilishda laboratoriya qurilmasi sxemasi
1-Mariott idishi; 2- vintel; 3- shlanglar; 4- gazni chiqarib tashlash qurilmasi; 5- bufyer qatlami; 6- lavson proqladka; 7- Filtratsion trubka; 8- potrubkalar
mavjudligidir. Shundan kelib chiqqan holda tajriba o'tkazish uchun joy tanlaganda u konning geologik xususiyatlarini hisobga olish lozim.
Konlarda olib boriladigan tajribalar kon atroflarida qurilgan maxsus texnologik skvajina(skvajin)larda o'tkaziladi. Bu tajribalarni olib borish uchun qo'yiladigan eng asosiy talablardan biri konlardagi minerallammg mavjudligidir. Shundan kelib chiqqan holda tajriba o'tkazish uchun joy tanlaganda u konning geologik xususiyatlarini hisobga olish lozim. Tajribalar jarayonida yuzaga keladigan muammolarni har xil yo'llar bilan xal qilish mumkin.
Buning uchun eng asosiysi tajriba maydonida ishning borishini kuzatish imkonini beruvchi texnologik skvajinalar soni ko'proq bo'lishi lozim va ular yordamida olingan ma'lumotlar orqali yuzaga kelgan har qanday muammoni bartaraf etsa bo'ladi. Tajriba maydonida texnologik skvajinalarning joylashuv tartibi rudalarning gidrogeologik chegaralaridagi joylashuvi va yuqorida aytib o'tilgan talablarga mos ravishda bo'lishi lozim (4.5-rasm). Texnologik skvajinalarning joylashuvining ba'zi namunalari ko'rsatib o'tilgan. Bularning orasidagi eng maqbul yo'li va qulayi bu kislotani yuborishga mo'ljallangan texnologik skvajina markazda kuzatishga mo'ljallangan texnologik skvajinalar esa uning atrofida joylashgani. Bu usuldan amalda foydalanish juda ko‘p vaqt talab qiladi, chunki bitta texnologik skvajina ish jarayonida filtrlash keskin ravishda pasayib ketishiga olib keladi va kislota harakatini susaytiradi.