Bog'liq YER OSTIDA TANLAB ERITMAGA O\'TKAZISH USULINI QO\'LLASHNING GEOLOGIK VA GIDROGEOLOGIK SHAROITLARI
Burg'ilash texnologik skvajinalarini tadqiq qilish Gidrogen konlarini o'rganish jarayonida shular ma'lum bo'ldiki, burg'ilash texnologik skvajinalari yer ostida tanlab eritmaga o'tkazish jarayonining usulini qo'llashdan oldin kuzatuvlar olib borishning yagona yo'li sanaladi. Shuning uchun kuzatuvning asosiy vazifalaridan biri bu har xil yo'llar yordamida har tomonlama o'rganish va hisob-kitoblar yordamida aniq bir natijaga ega bo'lishdir.
Bu jarayonda konlardan olingan minerallar va moddalar tahlili o'tkaziladi hamda kon devorlarining mustahkamligi ham o'rganiladi. Burg'ilash konlaridan olingan namuna (namuna) kondagi litolo-stratigraf kesimlarini o'rganishga imkon beruvchi yagona mineral bo'lib uning yordamida kondagi minerallar tarkibi hamda yer osti suvlarining joylashuv hududi o'rganiladi. Namunani o'rganish uchun tarkibida biror bir o'zgarish yuz bermagan minerallar yig'ib olinadi. Namunadan olingan natijalarga qarab ruda tarkibidagi uranning miqdori hamda qo'shimcha boshqa minerallarning mavjud yoki mavjud emasligi nazorat qilib boriladi. Shu sababli, konlarni o'rganish jarayonilarida burg'ilash usullaridan foydalaniladi hamda ruda ustki va ostki chegaralari suv o'tkazmaydigan Namuna yo'li orqali alohida ravishda o'rganib chiqiladi. Bu hududlardagi burg'ilash ishlari davomida namunaning belgilangan chegara etish imkoniyatlari 75-80% tashkil etishi kerak. Yuqorida ta'kidlangandek namunaning ish jarayonida rudalarning tabiiy mineral tarkibiga zarar yetmasligi lozim. Belgilangan hududni to'liq o'rganib chiqish uchun burg'ilash jarayoni rudaning ostki va ustki qatlamlarini ham burg'ilash imkoniga ega bo'lmog'i lozim, bundan tashqari bu jarayonda burg'ilash oxirgi nuqtagacha ham tushirilishi mumkin. Bunday usul yordamida burg'ilangan hududlardan rudaning mineral tarkibi haqidagi to'liq ma'lumot olishimiz mumkin bo'ladi. Agar hududning litolog-stratigraf kesim holatini yaxshiroq o'rganib chiqilsa, namuna olish usuli orqali burg'ilashda hamda qo'shimcha xarajatlar qilishga hojat qolmaydi. Namuna usulidan foydalanmaslik uchun har bir hududning o'zida belgilab qo'yilgan tartib qoidalar mavjud bo'lib, ular hududning joylashuvi va o'rganib chiqilganlik darajasiga bog'liq. Burg'ilangan texnologik skvajinalarning devorlari har xil usuldagi karotaj usullari bilan o'rganiladi. Rudalar tarkibidagi uranning qay miqdorda ekanligi hamda ularning qanday kuchga ega ekanligi, gamma-karataj yo'li orqali aniqlanadi. Bu usuldan barcha uran konlaridan foydalaniladi. Uran konlarining o'ziga xos gidrogen xususiyatlariga ko'ra tekisliklardagi ishqorlash joylashuv chegaralariga hamda rudalarning radiologik xususiyatlariga qarab Kr.r shaklida o'zgarib boradi. Shuning uchun gamma-karataj usulidan foydalanishdan oldin rudalarning bu xususiyatlarini batafsil o'rganish hamda shunga asosan xulosa chiqarish lozim. Bundan tashqari uranlarning tarkibi to‘g‘ridan-to‘g‘ri o'rganish usullaridan yanada kengroq foydalanish hamda neytron asboblari bo'lmish GEFEST va IMPULS uskunalardan ham foydalanish lozim. Aytib o'tilgan asboblardan yanada kengroq qo'llash orqali rudalarning o'zgaruvchanlik harakati va tezligini yanada aniqroq o'rganish imkoniga ega bo'lishimiz mumkin. Litologik kesim tarkibi va xossalarini chuqurroq o'rganish uchun karatajning elektr usulidan foydalaniladi uni yana (KS) elektr karataji ham deyishadi, (PS) esa suv qarshilik ko'rsatuvchi va mahsuldor gorizont chegaralarni ajratish imkonini beradi. Litologik bo'laklarni yanada yaxshiroq o'rganish uchun hamda qatlamlar orasidagi gil,tuproq va boshqa qatlamining kengligini o'rganish uchun yanada chuqurroq izlanishlar olib borilishi kerak, buning uchun esa MZ-4 % bizning qo'limizda hozircha faqat kichik bir imkoniyatimiz bor xolos, ammo biz bu usulni yanada kengroq tarqalishidan umidvormiz. Mamlakat iqtisodiyotining boshqa tarmoqlarida, xususan, neft sanoati uchun ishlatiladigan rudalar, o'tqazuvchanlik, ruda konlari va boshqa suv- jismoniy parametrlarini to'g'ridan-to'g'ri aniqlashning geofizik usullari katta qiziqish bildiradi. Ushbu usullarni uran konlari ustida ishlash amaliyotida ishlab chiqish va amalga oshirish texnologik skvajinalarning informatsion xususiyatlarini sezilarli darajada oshiradi va olingan ma'lumotlarning ishonchliligini oshiradi.
