1. Kichik biznes xo‘jalik subyektlarining shakllari

faoliyatning tarmoq yo‘nalishlari bo‘yicha: sanoat, agrosanoat, qishloq xo‘jaligi, savdo va umumiy ovqatlanish, maishiy xizmat ko‘rsatish, transport va aloqa, uy-joy va kommunal xo‘jaligi, tijorat va moliya, ta’lim va fan, qurilish va boshqa xalq xo‘jaligi tarmoqlaridagi tadbirkorlik

Kichik biznes va tadbirkorlikning qanday vazifani bajarishga

3. Qisqa va uzoq muddatli qarzlar hisobi

Majburiy shartlar bo'limida qarz oluvchi qarz berish muddati davomida rioya qilishi kerak bo'lgan qoidalar keltirilgan:

• 
  - aylanma mablag'larni ma'lum darajada ushlab turish;
  
• 
  - ustav kapitalining barqaror darajasini saqlash;
  
• 
  - balans stavkalarining belgilangan qiymatiga rioya qilish (likvidlik koeffitsienti va boshqalar);
  
• 
  - barcha qabul qilingan buxgalteriya qoidalariga rioya qilgan holda tuzilgan moliyaviy hisobotlarni muntazam ravishda taqdim etish;
  
• 
  - moliyaviy ahvolning yomonlashuvi va har qanday noqulay siljishlar to'g'risida bankka xabar berish;
  
• 
  - baxtsiz hodisalar, yong'in va hokazolardan kerakli sug'urtani ta'minlash;
  
• 
  - soliqlarni va boshqa majburiyatlarni muntazam ravishda to'lab turing, bu esa to'lamagan taqdirda mol-mulkni olib qo'yishga olib kelishi mumkin;
  
• 
  - binolarni va jihozlarni tartibda saqlash va zarur ta'mirlashni ta'minlash;
  
• 
  - bank xodimlariga hisobotlarda keltirilgan ma'lumotlar bilan ularning shaxsini aniqlash uchun kompaniyaning buxgalteriya daftarlarini tekshirish imkoniyatini berish;
  
• 
  - bankka kompaniyaga nisbatan har qanday choralar ko'rilishi yoki rejalashtirilgan sud jarayoni to'g'risida xabar berish.
  

"Taqiqlash shartlari" bo'limida qarz oluvchi tomonidan bajarilmasligi kerak bo'lgan harakatlar ko'rsatilgan:

• 
  - aktivlarni sotmaslik yoki garovga qo'ymaslik (agar bu kompaniyaning normal ishlashi uchun zarur bo'lmasa);
  
• 
  - aktsiyalar yoki obligatsiyalarni sotib olmaslik (federal hukumat majburiyatlaridan tashqari);
  
• 
  - xodimlarga ish haqi va aktsiyadorlarga belgilangan maksimaldan yuqori dividendlar to'lamaslik;
  
• 
  - kompaniyaning aktsiyalari bilan optsion bitimlarni yoki kechiktirilgan qaytarib berish bilan boshqa operatsiyalarni amalga oshirmaslik;
  
• 
  - boshqa korxonalarning qarzlari bo'yicha kafolat bermaslik;
  
• 
  - boshqa korxonalarda ishtirok etish tizimini kengaytirmaslik;
  
• 
  - birlashish va qo'shilishda qatnashmaslik;
  
• 
  - kompaniyaning boshqaruv organlarida uning siyosatiga ta'sir qiladigan bunday o'zgarishlarni amalga oshirmaslik.
  

"Kredit shartnomasi shartlarini bajarmaslik" bo'limida shartnomani "bajarmaslik" yoki "buzish" deb talqin qilish kerak bo'lgan holatlar mavjud:

• 
  - keyingi kredit to'lovini to'lamaganlik;
  
• 
  - cheklovchi yoki taqiqlovchi shartlardan birini buzish;
  
• 
  - bankrot deb e'lon qilish yoki ish tugatilganligi;
  
• 
  - qarz oluvchining o'limi.
  

"Shartnomalar shartlari buzilgan taqdirda sanksiyalar" bo'limida quyidagilar sanab o'tilgan:

• 
  - qolgan qarzni va u bo'yicha foizlarni zudlik bilan qaytarish talabi;
  
• 
  - qo'shimcha xavfsizlik yoki kafolatlar talablari;
  
• 
  - qarz oluvchining joriy hisobvarag'ida mavjud bo'lgan mablag'lar hisobidan bankning qolgan qarzini to'lash huquqi.
  

Barcha kredit shartnomalarida ko'rsatilgan barcha bo'limlar va bandlar mavjud emas, lekin ba'zi bir fikrlar - kreditning xususiyatlari, qarz beruvchining va qarz oluvchining majburiyatlari, bu shartnomani buzish deb tushuniladi - bu kredit to'g'risidagi hujjatda bo'lishi shart. bitim.

Shartnoma bank va kompaniya vakillari tomonidan, zarur hollarda - kafil tomonidan imzolanadi. Shundan so'ng, barcha hujjatlar to'plami mijozga o'tkaziladi va boshqa to'plam hamrohlik hujjatlari bilan bankning kredit hujjatlariga yuboriladi. Keyin ushbu kompaniyaga kompaniyaning barcha hisobotlari, yozishmalar, telefon suhbatlarining yozuvlari va boshqalar kiritiladi.

Kredit olish to'g'risidagi arizani ko'rib chiqish. Kredit berishni shartli ravishda bir necha bosqichlarga bo'lish mumkin, ularning har birida kreditning xususiyatlari, uni berish va qaytarish usullari ko'rsatilgan:

• 
  - kredit olish to'g'risidagi arizani ko'rib chiqish va mijoz bilan suhbat;
  
• 
  - mijozning kredit qobiliyatini o'rganish;
  
• 
  - kredit shartnomasini tayyorlash va tuzish, qarz berish;
  
• 
  - kreditlar bo'yicha yuzaga kelishi mumkin bo'lgan zararlar zaxirasini shakllantirish;
  
• 
  - shartnoma shartlarining bajarilishi va kreditni qaytarish (kreditni qo'llab-quvvatlash) bo'yicha bankni nazorat qilish;
  
• 
  - bankning muammoli kreditlar bilan ishlashi;
  

Kredit olish uchun bankka murojaat qilgan mijoz har qanday shaklda ariza-iltimosnoma (qarz berish to'g'risidagi ariza) yuborishi kerak, bu quyidagilarni ko'rsatib beradi:

• 
  - kredit summasi
  
• 
  - foydalanish muddati
  
• 
  - taxminiy xavfsizlik
  
• 
  - kompaniya uchun maqbul foiz stavkasi
  

Bank talab qilingan hujjatlar va moliyaviy hisobotlarni qarz olish to'g'risidagi arizaga ilova qilishni talab qiladi, ular kredit olish uchun talabnoma uchun asos bo'lib xizmat qiladi va bankka murojaat qilish sabablarini tushuntiradi. Ushbu hujjatlar arizaning zaruriy qismidir. Ularning puxta tahlili keyingi bosqichlarda, bank vakili murojaat etuvchi bilan oldindan suhbat o'tkazgandan va bitimning istiqbollari to'g'risida xulosa chiqargandan so'ng amalga oshiriladi.

Bankka ariza bilan birga taqdim etilgan qo'shimcha hujjatlar to'plamiga quyidagi hujjatlar kiradi:

• 
  - rejalashtirilgan xarajatlar hisob-kitoblari va mahsulotni sotishdan kutilayotgan tushumlar bilan kreditga bo'lgan ehtiyojni texnik-iqtisodiy asoslash (texnik-iqtisodiy asos);
  
• 
  - yillik va oxirgi hisobot kunlari uchun balans va foyda va zararlar to'g'risidagi hisobotni o'z ichiga olgan moliyaviy hisobot, ularni qabul qilish to'g'risida IFTS yozuvlari bilan. Balansda kompaniya aktivlari, passivlari va kapitalining tuzilishi ko'rsatilgan. Foyda va zararlar to'g'risidagi hisobotda kompaniyaning daromadlari va xarajatlari, sof foydasi va uning taqsimlanishi to'g'risida batafsil ma'lumot beriladi:
  
• 
  - kompaniyaning ikki kunlik balanslarini taqqoslashga asoslangan va har xil moddalarda o'zgarishlarni va mablag'lar harakatini aniqlashga imkon beradigan naqd pul tushumlari harakati to'g'risida hisobot. Hisobotda resurslardan foydalanish, mablag'larning bo'shatilish vaqti va naqd pul tushumining kamomadi shakllanishi tasvirlangan;
  
• 
  - kompaniyaning moliyaviy holati, yil davomida uning resurslarga bo'lgan talablarining o'zgarishini batafsilroq tavsiflovchi ichki moliyaviy hisobotlar;
  
• 
  - ichki boshqaruv hisobotlari. Balansni moslashtirish ko'p vaqt talab etadi. Bank kompaniyaning rahbariyati uchun tayyorlangan eslatmalar va hisobotlarda mavjud bo'lgan operatsion buxgalteriya ma'lumotlarini talab qilishi mumkin. Ushbu hujjatlar operatsiyalar va investitsiyalar, kreditorlik va debitorlik qarzlarining o'zgarishi, sotish, zaxira qiymatlari bilan bog'liq;
  
• 
  - kelajakdagi daromadlar, xarajatlar, ishlab chiqarish xarajatlari, debitorlik qarzlari, tovar-moddiy boyliklar aylanmasi, pul mablag'lariga talablar, kapital qo'yilmalar taxminlarini o'z ichiga olgan moliyalashtirish prognozi. Bashoratning ikki turi mavjud: taxminiy qoldiq va naqd pul byudjeti. Birinchisi, balans hisobvaraqlarining prognoz versiyasini va kelgusi davr uchun foyda va zarar hisobini o'z ichiga oladi, ikkinchisiga naqd pul tushumi va sarflanishini bashorat qiladi;
  
• 
  - byudjetlar. Kredit olish uchun ko'plab arizalar hali moliyaviy hisoboti va boshqa hujjatlari bo'lmagan boshlang'ich biznesni moliyalashtirish bilan bog'liq. Bunda loyihaning maqsadlari, operatsiyalarni o'tkazish usullari haqida ma'lumot bo'lishi kerak bo'lgan batafsil biznes-reja taqdim etiladi;
  
• 
  - mulkka, ko'chmas mulkka egalik huquqini tasdiqlovchi hujjatlar;
  
• 
  - kreditning o'z vaqtida qaytarilishini ta'minlash bo'yicha majburiyatlar (kafolatlar, kafilliklar, sug'urta polislari, qimmatli qog'ozlar);
  
• 
  - mumkin bo'lgan jarimalarni va buxgalteriya hisobi holatini baholash uchun guvohnomalar, soliq organlari, pensiya jamg'armasi va boshqa byudjetdan tashqari jamg'armalar.
  

Kredit olish to'g'risidagi ariza tegishli kredit bo'yicha mutaxassisga yuboriladi va bir yoki ikki kun ichida u qabul qilish yoki rad etish uchun uni ko'rib chiqishi kerak. Arizani ko'rib chiqish tartibi doimiy va yangi mijozlar uchun, bank ishonchidan foydalanadigan va unga ega bo'lmagan, biznes faoliyatida tajribaga ega bo'lgan mijozlar va yangi, yangi boshlayotgan tashkilotlar uchun boshqacha. Potentsial qarz oluvchilarni ma'lum bir guruhga tayinlash mijoz haqidagi mavjud ma'lumotlarga, mijozni tanlashda bankning ob'ektiv va oqilona ehtiyotkorligiga bog'liq. Iqtisodiy organlarning ahamiyati, mansabdor shaxslarning vakolatlari, foizlari va kutilayotgan effekt (daromad) dan qat'i nazar, dastlabki tekshiruvsiz kredit berishga yo'l qo'yilmaydi.

Bank asosan qarz sarmoyasi bilan ish olib borganligi sababli, uning muhim qismini qisqa vaqt ichida egalari (omonatchilar) talab qilishi mumkin, shuning uchun kredit olish to'g'risida ariza ko'rib chiqilayotganda bank o'z majburiyatlarini qaytarish istiqbollarini hisobga olishi kerak. omonatchilar. Shuning uchun, kredit berishdan oldin, unga bog'liq bo'lgan xavfni va birinchi navbatda, kreditni o'z vaqtida qaytarmaslik ehtimolini baholash kerak. Qarzning asosiy miqdorining xavfsizligi bank tomonidan kredit operatsiyalarini bajarishda doimo kuzatilishi kerak bo'lgan asosiy printsiplardan biridir.

Agar dastlabki so'rov davomida bank kredit berish bilan bog'liq asosiy savollarga qoniqarli javob ololmasa, arizani so'zsiz rad etish kerak. Bunday holda, ariza beruvchiga qarz berishning sabablarini tushuntirish kerak. Kreditning asossizligi bo'lsa, na qattiq garov mavjudligi, na boshqa ijobiy omillar inqiroz holatining oldini ololmaydi.

Ko'pincha, mutaxassislar kreditni xavfsizligini ta'minlashga e'tibor berib, kredit olish uchun ariza berishning ko'plab omillarini tahlil qilishni e'tiborsiz qoldiradilar. Shubhasiz, garov yoki boshqa har qanday ta'minotning mavjudligi kredit olish xavfini sezilarli darajada kamaytiradi va kredit berish to'g'risida qaror qabul qilish tartibini soddalashtiradi, ammo arizani tahlil qilishni faqat garov ta'minoti mavjudligi bilan cheklash noto'g'ri.

Shunga qaramay, shuni yodda tutish kerakki, faqat bir nechta kredit olish uchun arizalar barcha nuqtai nazardan beg'ubor. Bank menejerlari va oddiy xodimlarining kasbiy tayyorgarligi - bu taklif qilinayotgan operatsiyaning kuchli va zaif

Asosiy adabiyotlar

1. 
   Shodibekova D. A. “Kichik biznesni boshqarish” (o‘quv qo‘llanma). – 2 –nashr, qayta ishlangan – T.: O’zbеkistan yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, 2010. 280 bet.
   
2. 
   Болтабоев М.Р., Қосимова М.С.,Эргашходжаева Ш.Ж., Ғойипназаров Б.К.,Самадов А.Н., Ходжаев Р.С. Кичик бизнес ва тадбирокрлик. – Т.:ADIB NASHRIYOTI, 2011.- 264 б.
   
3. 
   Ўз бизнесингизни яратинг. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари ўқувчиларини кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соҳасига ўргатишҳамда уларнинг тадбиркорликка оидкўникмаларни шакллантиришга ёрдам беришга мўлжалланган Ўқув-услубий мажмуа.