|
Darslar uchun shiorlar:
1.
Shoshilmaymiz, oz yozamiz,
Lekin toza, soz yozamiz.
2.
O’tirishim to’g’ri, soz.
Qoidaga juda mos.
Ko’kragimni men sira
O’tirganim yo’q tirab
Chiroyli yoz yozsang xat,
Chunki bu ham zo’r san’at.
3.
Ona tilim - oy tilim,
Hikmatlarga boy tilim.
Shon tilim, shavkat tilim,
Mustaqil davlat tilim.
4.
Ona tilim – jonu dilim,
Sen-la olay chuqur bilim,
Yozuv darsin boshlaymiz,
Olg’a qadam tashlaymiz.
Daftarlarni chiqarib
Ruchkalarni shylaymiz.
Chiroyli yozish uchun
Bor kuchimiz sarflaymiz!
5.
A’lochilar sinfi bu
Chakki emas ishimiz.
Bir sinfga to’planganmiz,
A’lodir o’qishimiz!
6.
Biz sinfda anchamiz,
Lekin zo’r sinfchamiz.
Bo’sh kelmaymiz darslarda
Biz “besh”chimiz, “to’rt”chimiz,
A’lochi o’quvchimiz!
7.
O’qish kitob ochildi,
Ko’z nurlari sochildi.
O’qish kitobi bizni
Yetaklar o’g’il-qizni.
Yetaklar bilim sari
Nurli kelajak sari.
8.
O’qituvchi:
Bugun oddiy dars emas,
Balki sinov darsidir,
O’tib olsak sinovdan
Bu hammaga yaxshidir.
Qani, ayting, bolalar,
Kim navbatchi bo’ladi?
Bugungi kun hisobin
Menga aytib beradi?
9.
Salom, ona tili darsim,
Bilim olish maqsadim.
Kelishtirib so’zlarni
Tuzarman ko’p gaplarni.
Qanot bog’lab parvozga
Ergashamiz ustozga.
Sinfim – mening gul bog’im,
Ko’pdir do’st-u o’rtog’im.
10.
Darslarimiz xilma-xil,
Ongim o’sar yilma-yil.
A’lo o’qishdir burchim
Sarf etaman bor kuchim!
11.
O‘qituvchi:
Shodlik to‘lsin desangiz,
Yuragimga, dilimga.
A’lo o‘qing maktabda
Mehr qo‘yib bilimga.
12.
Varaqlasam bir boshdan,
Quvnab bahrim ochilar,
Oltin harf so’zlardan
Totli ma’no sochilar.
Shuning uchun deyman-ki,
Kitob mening do’stimsan!
13.
Maktabda doim
O’qiyman a’lo
Qiyin ishlardan
Qochmayman also.
Sport mashqlarin
Qilmayman kanda
Kuch bilan aql
Bo’lar sog’ tanda!
14.
Qushlarga eng birinchi
Uchishni o’rgatarlar.
Bolalarga birinchi
O’qishni o’rgatarlar.
Katta bo’lgach, albatta,
Qushlar uchishi kerak.
Bolalar-chi, albatta,
A’lo o’qishi kerak!
15.
Mening o’qib, yozganim,
Oltin-kumush qazganim,
Tilak sari uchishga
Go’yo qanot yozganim.
16.
O’quvchilar:
O’qish – bu odob ilmi,
Berar bizga hayotdan saboq
U bordir-ki, hayot sururli,
U bordir-ki, kelajak porloq.
O’qituvchi:
Ushbu dars yoqar kimga?
Qani, ayting-chi, menga?
O’quvchilar:
Sizga, bizga, hammaga,
Yoqar ushbu darsimiz.
Chunki kitob o’qishga
Havas uyg’otgan o’zingiz!
17.
Biz o’qiymiz hozirda
……..nchi maktabda
A’lo o’qib albatta
Olim bo’lish niyatda.
18.
Salom maktab, jon maktab!
Seni sevaman maqtab.
Bizga ochgin quchog’ing
Yoningda gulzor. bog’ing.
19.
O’qituvchi:
Salom, aziz bolalarim,
Gulu rayhon, lolalarim
Qani, tinglang so’zlarim
Jajji o’g’il-qizlarim.
Ona yurt egasi – siz,
Istiqlol ertasi – siz,
Bo’ling aqli rasolar,
Ham bilimdon, donolar.
O’quvchilar:
Bizlar yaxshi bolamiz,
Ochilgan gul-lolamiz.
Ota-ona izmidan,
Ustozlarning so’zidan,
Bizlar also chiqmaymiz,
Darsga shay gul-g’unchamiz!
X va H undosh harflarini farqlash usullari
Ko'pchilik o'quvchilar x va h undoshlarini qo'llash jarayonida xatoga yo'l qo'yishadi. Ba'zan bu xatolar o'qituvchilarning o'zlarida ham uchrab turadi. Quyida “h” va “x” undoshini farqlashga yordam beradigan ba’zi usullarni tavsiya qilmoqchiman.
Avvalo, o‘quvchilarga “h” va “x” undoshining talaffuzi yaxshilab tushuntiriladi. Talaffuz qilayotganda bo‘g‘iz bo‘shlig‘ida — un paychalari o‘rtasidagi tor oraliqda hosil bo‘ladigan, jarangsiz sirg‘aluvchi bog‘iz tovushi “h” hamda chuqur til orqasidan chiqadigan, jarangsiz sirg‘aluvchi “x” tovushlarining talaffuzdagi farqli tomonlari amalda ko‘rsatiladi.
Quyida harflarni ajratish metodikasi va uni xotirada saqlab qolish usullari haqida ma’lumot beramiz.
Birinchidan, rus tilidan kirgan so‘zlarda hech qachon “h” tovushi uchramaydi. Masalan: texnika, ximiya…
Ikkinchidan, so‘z o‘rtasida kelgan “h” undoshi qatnashgan so‘zni talaffuz qilishda “h” undoshi “y”lashadi. Masalan, Rahim — Rayim, Shohista — Shoyista, Shohimardon — Shoyimardon, Zohid — Zoyid, Sohib — Soyib, Shohida — Shoyida...
Bunda e’tibor berish kerak bo‘lgan holat: “h” dan keyin “i” unlisi kelgan bo‘lishi kerak. Chunki i unlisidan boshqa tovush kelganda “h” “y”lashmaydi. Masalan: Burhon, Qahhor, zahar, baham, Is’hoq va boshqalar.
Uchinchidan, “i” unli tovushidan keyin doim “x” harfi keladi: ixtilof, ixtiyor, ixlos, ixtiro, ixtisos, ixcham, omixta, pix, mix, six...
Bunda sharti: x undoshi yopiq bo‘g‘inning oxirida kelishi kerak. Bo‘g‘inning boshlanishida kelsa, “h”lashadi. Masalan, ji-hat, imti-hon, ni-hoyat, ji-hoz, isti-hola, ni-hol va hokazo.
To‘rtinchidan, “e” unli tovushidan keyin hamisha “h” harfi keladi: meh-mon, deh-qon, be-hi, eh-tirom, isteh-zo, isteh-kom, mehr, meh-rob, meh-ribon, sehr, cheh-ra, eh-son, eh-tiyoj, eh-timol, eh-tiros, eh-tiyot, eh-rom, Beh-zod...
Beshinchidan, “x” tovushi bilan boshlangan aksar so‘zlardan x tovushi olib tashlansa, so‘z ma’nosi tubdan o‘zgaradi. H bilan boshlangan so‘zlarda esa ma’no o‘zgarmaydi.
Xayol — ayol, xona — ona, xazon — azon, xamir — amir, xanda — anda, xasta — asta, xato — ato, xil — il, xol — ol, xola — ola, xon — on, xor — or, xos — os, xotin — otin, xoch — och...
Oltinchidan, yana shunday shakldosh so‘zlarni ko‘rish mumkinki, har ikkalasi ham, deyarli, bir xil yozilgani bilan ma’nolari turlicha bo‘ladi. Bunda shu so‘z qatnashgan gap ma’nosiga e’tibor beriladi. Masalan, hil (hil-hil pishmoq) — xil (biron narsaning turi), hol (holat, vaziyat) — xol (yuzdagi xol ma’nosida), shoh (podshoh) — shox (daraxtning shoxi) so‘zlarini misol qilish mumkin. Bu so‘zlarni bilimni mustahkamlash darslari yoki darsdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘yin tarzida o‘rgatib, yozdirib qo‘yish orqali o‘quvchida ma’nolariga qarab turib tovushlarni ajrata olish ko‘nikmasi rivojlantiriladi.
Shunday so‘zlarni oson yodlashlari uchun o‘quvchilarga bu harflar qatnashgan maqol, topishmoq va tez aytishlarni berish foydadan xoli bo‘lmaydi.
Yuqoridagi ma'lumotlarni yon daftaringizga yozib olsangiz foydadan xoli bo'lmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
