1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

61.
 
Xar xil xaroratga ega bo‘lgan jismlarda issiqlik energiyasining biridan ikkinchisiga 
o‘tishi 
issiqlik almashinish jarayoni
deb ataladi. 
“Issiq”
va 
“sovuq”
jismlarning 
xarorati o‘rtasidagi farq issiqlik almashinishning 

xarakatlantiruvchi kuchi
xisoblanadi. 
(Yoki muxitlar o‘rtasidagi temperatura farqi jarayonning xarakatlantiruvchi 
kuchi deyiladi.)
Xaroratlar farqi bo‘lganda termodinamikaning ikkinchi qonuniga ko‘ra 
issiqlik energiyasi xarorati yuqori bo‘lgan jismdan xarorati past bo‘lgan jismga xaraat 
qiladi va o‘z-o‘zidan o‘tadi. Jismlar o‘rtasidagi issiqlik almashinishi xisobiga sodir 
bo‘ladi. Issiqlik almashinishida katnashadigan jismlar 

issiqlik tashuvchilar
deb 
ataladi. Issiqlik o‘tkazish jarayonlari (

isitish, 

sovitish, 

bug‘larni kondenslash, 

bug‘latish) kimyo sanoatida keng tarqalgan.
Issiqlik tarqalishining uchta prinsipial turi bor:

issiqlik o‘tkazuvchanlik,

konveksiya va

issiqlikning nurlanishi. 
Bir-biriga tegib turgan kichik zarrachalarning xarakati natijasida yuz beradigan 
issiqlikning o‘tishi 

issiqlik o‘tkazuvchanlik
deyiladi 
(yoki konduksiya)
. 
Gaz yoki suyuqliklarda 

makroskopik xajmlarning xarakati va ularni 

aralashtirish 
natijasida yuz beradigan issiqlikning tarqalishi 

konveksiya
deb ataladi.
Konveksiya ikki xil 1.Erkin. 2.Majburiy bo‘ladi. 
To‘g‘ri truba va kanallarda rivojlangan turbulent oqimda issiqlik berish
(Re > 10 000). 
Suyuqlik oqimi uchun xisoblash tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega: 
Gazlar uchun
1

РrД
Рr
; Rr ning qiymati esa gazning atomlar soniga bog‘liq.
Shu sababli gazlar 
uchun kriterial tenglama ancha soddalashadi. Masalan, xavo uchun tenglamani quyidagicha 
yozish mumkin: