1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

2.3. Axborot texnologiyalarining rivojlanishi tarixidan
Qadim zamonlardanoq odamlar ko’p mehnat talab qiluvchi hisoblash amallarini bajarishni engillashtiruvchi qurilmalar va vositalar yaratish
2.2- jadval

Kashfiyot yoki ixtironing nomi	Kashf yoki ixtiro qilingan yili	Kashfiyot yoki ixtironing nomi	Kashf yoki ixtiro qilingan yili
Telegraf	1832	Kosmik yo’ldosh orqali aloqa	1962
Fotografiya	1839	Lazer	1962
Mikrofilm	1850	Ma’lumotlar bazasi va ularni boshqarish vositalari	1962
Telefon	1876
Kommutator	1878	Geostatsionar kosmik yo’ldosh orqali aloqa	1963
Radio	1898
Televidenie	1900	III-avlod kompyuterlari	1967
Kabel	1930	Mikroprotsessor	1971
Elektron - nur trubka	1930	IV-avlod kompyuterlari	1971
Kserokopiya	1938	Aloqa to’rlari	1971
Kompyuter	1943	Kompyuterlararo aloqa to’rlari	1971
Tranzistor	1949
I-avlod kompyuterlari	1951	Optik-tolali kabel orqali ma’lumotlar uzatish tizimi	1979
Raqamli aloqa tizimi	1956
II-avlod kompyuterlari	1959	V-avlod kompyuterlari	1982

ustida bosh qotirib kelishgan. Hozirgi zamonaviy elektron qurilmalar yaratilguncha, xilma-xil ibtidoiy, mexanik va elektron hisoblash qurilmalari kashf etildi. Shuning uchun ham kompyuter texnologiyalarining rivojlanish davrini shartli ravishda to’rtta davrga bo’lish mumkin:
Oddiy hisoblash qurilmalari va vositalari (1-davr)
Eramizdan 30 000 yillar muqaddam – ipga tizilgan suyaklardan iborat eng birinchi hisoblash qurilmasi -
(vestenitskaya kost) yaratildi;
Eramizdan 4 000 yillar muqaddam – qadimgi Shumer davlatlarida (Lagash, Ur, Kish) nopozitsion sanoq sistemalari ishlatilgan;
Eramizdan 3 000 yillar muqaddam – Mesapotomiya matematiklari miqdorlarni jadvallashtirish
(teskari miqdorlarni hisoblash, ko’paytirish jadvali, kvadrat va kub ildizlar jadvali) usullarini ishlab chiqishdi;
Eramizdan 2 000 yillar muqaddam – qadimgi Shumer davlati Lagashda lagorifmik ajdodi bo’lmish masshtabli taxtachalar yaratildi;
Eramizdan V – IV asr muqaddam – qadimgi Gretsiyada va Rimda arifmetik amallarni barmoqlar vositasida bajarish usullari ishlab chiqildi;
Eramizdan IV asr muqaddam – rus schetlarining ajdodi “Salomin doskasi” (Egey dengizidagi Salomin oroli nomidan) yaratildi. Keyinchalik Evropada bu doskaning “abak”, Xitoyda “suan-lan”, YAponiyada “seroban”, qadimgi Rimda esa “kalkuli” nomli turlari ishlab chiqildi;
Eramizning boshida – Mayya hindilari “hisob toshchalari” nomli ieroglifli kubikchalar yordamida hisoblash amallarini bajarishgan;
Eramizning III-asrida – Deofand Aleksandriyskiy o’zining 13 kitobdan iborat “Arifmetika” traktatida ayrim algebrik belgilarni qo’llab, algebraik tenglamalarni echish usullarini keltirgan;
628 yilda – hind olimi Braxmaputra o’zining “Braxma sistemasi” kitobida ayrim arifmetik, algebraik va geometrik muammolarni hal qilish usullarini ishlab chiqdi;
IX asrda – ulug’ mutafakkir bobomiz Abu Abdullo Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy o’zidan oldin o’tgan barcha matematiklarning ilmiy ishlarini jamlab, tartibga solib, hamda rivojlantirib “Al-jabr va muqolaba”, “Hisob al-hind” asarlarini yaratdi. Bu asarlarida u birinchi bor “algebra” atamasini ishlatdi. Uning asarlari XII-asrdayoq lotin tiliga tarjima qilinib, uzoq vaqtlar mobaynida Evropada algebradan asosiy qo’llanma bo’lib keldi.SHu asarlari tufayli Xorazmiyning lotincha nomidan informatikaning eng asosiy tushunchalaridan biri – algoritm kelib chiqdi ( al-Gorezm – algoresm – algoritm );
1436 yilda – chex olimi YAn Vidman o’zining asarlarida birinchi bor plyus(+) va minus (-) ishoralarini qo’lladi;
XV-XVI asrlarda – Evropada hisoblash jadvallari qo’llanila boshlandi. Masalan, Bradisning to’rt xonali matematik jadvali;
XVI asrda – o’nlik sanoq sistemasiga asoslangan rus schetlari paydo bo’ldi;
1544 yilda – nemis matematigi Iogann Verner lagorifmlarni kashf etdi;
1591 yilda – frantsuz matematigi Fransua Viet matematikaga “o’zgaruvchilar” tushunchasini kiritdi;