|
«Avesto»dagi uchlikning haqiqiy manbalariga yondashiladigan bo'1sa, ular qadimgi zamon kishilarining axloqiy tasawurlariga batamom muvofiq bo’lib tushadi. Fikr, so’z va ishning birligi ibtidoiy insonning ham ajralmas xislati edi. Uning ong, axloq va boshqalar xususidagi tasawurlari o’zi mansub bo’lgan jamoa bilan uzviy bog’langan, Jamoaning fikri uning ham fikri, jamoaning so’zlari uning ham so’zlari, jamoaning ishlari uning ham ishlari bo’lgan. Ijtimoiy va shaxsiy manfaatlarning uyg’unligi-urug’chilik jamiyatining muhim belgisidir. Jamoaning har qanday topshirig’ini bajarish uning a'zolari uchun mu-qaddas qonun edi.
Xulosa qilib aytganda, «Avesto» asarida insonning barkamol bo’lib etishishida
uning so’zi, fikri hamda ishi ezgu bo’lishi va ezgulikning tantanasi uchun xizmat qilishiga katta e'tibor beriladi. Ushbu axloqiy uchlik g’oyasi eng qadimgi davrlardan boshlab kishilik jamiyati taraqqiyotining keyingi bosqichlarida yaratilgan barcha ma'rifiy asarlar mazmunining shakllanishiga asos bo’lgan. Zero, unda insonning inson sifatida ma'naviy va moddiy jihatdan kamol topishi uchun zarur bo’lgan muayyan talablar o’z ifodasini topib, hayot kodeksi sifatida nafaqat Sharq, balki G’arb xalqlarining ham muhim ma'naviy merosi bo’lib qoldi. Asarda ifoda etilayotgan masalalarning ijtimoiy hayotning barcha jabhalarini qamrab olganligi Zardusht g’oyalarining nazariy va amaliy ahamiyatini oshirib, uning qimmati bugungi kunda ham yuqori bolishiga olib kelgan.
Axloq rne'yorlariga rioya qilish yo'l-yo'riqlari (ta'Iirnot)'. .. 1) Pindori Nek (Ezgu fIkr): Tangrining yagonaligiga ishonrnok, iyrnon~ sobitlik, tavakkul, qanoat, xayrixohlik, sulhjo'ylik, kechirirnli bo'la bilish, ishonch, shijoatli, rahrnli va rnuruvvatli bo'lmoq, pok-tiynatlik, insof, xushhulqlik, beozorlik, ochiqyuzlik, ehsonlilik, nafsni chegaralash, kasb va ilrnni sevrnoq, rnas'uliyatlilik va xaqiqatparast bo'lrnoq. 2) Guftori Nek (Ezgu so'z): Tangriga harndu sanD a}1rnoq, to'g'riso'zlik, ahdida sobitlik, haqgo'ylik, salom va ta'zirnda bo'lmoq, to'g'ri va rost guvohlik bennoq, shirinkalomlik, o'ylab, sinab gapinnoq, rost qavllik.
3) Raftori Nek (Ezgu ish, faoliyat): Tangri va' payg'ambar bergan farz va sunnatlarga so'zsiz itoat etmoq hamda ularni bajarmoq, yaxshi ishlash, omonatga xiyonat qilmaslik, ojizlarni qo'llash, serg'ayrat bo'lmoq, ota-ona va ustod hukmiga farmonbardor bo'lmoq, xalq uchun, Vatan uchun xizmat qilmoq, mehmondo'stlik, parxezkorlik, yomon ishlardan yuz o'girmoq, mehribonlik, insonparvarlik, jamiyat qonunlariga itoat etmoq, o'tganlarni esda tutish, xaqiqattalab bo'lmoq, bemorlar holidan xabar olib turmoq, muhtojlarga yordam berish, o'z ishi va kasbiga mehr qo'yish, adolatli bo'lmoqdir. 11. Muhit tozaligini saqlash va kasalliklarning oldini oIishga doir • 1) Axlatlami berkitish, ifloslangan joylami tuproq, tosh, qum bilan ko'mib tashlash, shu yo'l bilan mikroblar o'ldirilgan yoki kamaygan. 2) Otash, issiqlik va sovuqlik ta'siri bilan yo'qotish, «Avesto"da otash poklovchi va ofatni ketkizuvchi vosita hisoblanadi. U bilan hatto kiyim-kechaklarni zararsizlantirish mumkin. 3) Kimyoviy yo'l: kul, sirka, sharob, turli giyohlar (isfand - isiriq, mixak, sadaf, piyoz, aloe, sandal) tutatish yo'li bilan. Bularning ko'pi hozir ham mikroblami o'ldiruvchidir. 4) Uy hayvonlarini boqish va ko'paytirish sharoitlarini yaxshilash, parranda va boshqa hayvonlarga behuda olOr bermaslik, ularning bemahal o'limiga sabab bo'lmaslik uqtirilgan. Shu bilan birga kasal tarqatadigan hayvon va hashorotlarni yo'qotishga da'vat etilgan. 5) «Avesto»da issikliq, sovuq havo, ochlik, bo'kib ovqat eyish, ruhiy iztirob, buzilgan taom eyish, tozalikka rioya qilmaslik ko'p kasalliklaming asosiy manbai deb topilgan. 6) Yuz-qo'lni, sochni bir kunda bir necha marotaba yuvib yurishga da'vat qilirtt bilan dastro'mollar, tish tozalagich (misvok)ni qanday asrash yo'llari ko'rsatilgan. 9 .. 7) Soch va tirnoqlarni o'z vaqtida tozaJab olib turish, ularni odamlar nazari va qadami tushmaydigan, parranda, it va mushuk kovlab olmaydigan darajadagi chuqurlikka ko'mib tashlashni qat'iy taJab qilingan. Ill. (CAvesto.da oila va ayol erki talqini I) Nikohdan so'ng tomonlaming birida asabiy noqislik, telbalik alomati lOhir OO'lsa, ikkinchi tomon bu nikohdan voz kechish huquqiga ega. 2) Er erkaklik qobiliyatiga ega OO'lmagan taqdirda ayol ajralish imkoniyatidan foydaJana oladi. 3) Uch yil davomida ham er oilaning moddiy jihatini ta'minlashga ojizlik qilib, hatto ayolini boqa olmasa, xotin bunday erni tashlab keta oladi, ya'ni taloq qiladi. 4) Agar tomonlar bir-birlarining OOshqa er va xotin bilan zino qil-ganlarini sezsa, bunday nikoh «harom» bo'ladi hamda tomonlar bir-birlarini taloq qiladilar-. 5) Agar xotinning hayoti er zulmidan xavf ostida qolsa, u 0' z juft i ni taloq qila oladi. 6) Xotin o'z eridan qoniqmay, nojo'ya, g'ayrishar'iy xattiharakatlar qilsa, erkak bunday ayoldan voz kecha oladi. Erkak kishi uylanish paytida oldingi xotinini bekitsa-yu, to'ydan keyin 'bu sir fosh bo'lsa, bunday nikoh botif hisoblanadi. 7) 4::rkak yoki xotin Zardusht dinidan yuz o'girsa, ya'ni boshQa dinni qabul etsa, taloq vojibdir. Zardushtiylikda oila muqaddas sanalgani uchun boshqa sabablarga ko'ra. jumladan ig'vo, tuhmat. er-xotinning o'zaro kelishmovchiligiga, ota-ona bilan chiqisha olmaslik bahonasi bilan nikohning bekor qilinishiga yo'l qo'yilmagan. Xotin-qizlar orasida uchrab turadigan bo'hton, chaqimchilik. xusumat gunohi azim sifatida qattiq qoralangan, gap tashuvchi, ig'vogarlar darra urish bilan jalOlanganl .
Do'stlaringiz bilan baham: |
