1. iqtisodiyotga kirish

Erkin savdo hududi (ESH) – mamlakatlarning o‘zaro savdoda bojxona bojlari va miqdoriy cheklovlarni bekor qilish bo‘yicha birlashuvdir. ESH ning tashkil etilishi ichki bozorda milliy va xorijiy tovar ishlab chiqaruvchilar o‘rtasidagi raqobatni kuchaytiradi, milliy ishlab chiqaruvchilarning bankrot bo‘lishi xavfini kuchaytiradi, ishlab chiqarishni takomillashtirish va yangiliklarni joriy etish uchun rag‘bat yaratadi. Masalan, Yevropa erkin savdo uyushmasi va MDH mamlakatlari o‘rtasidagi o‘zaro bitim;

Bojxona ittifoqi (BI) – o‘zaro savdoda to‘siqlar bekor qilingan va a’zo bo‘lmagan mamlakatlarga nisbatan yagona bojxona tariflari asosida umumiy tashqi iqtisodiy siyosat olib borayotgan mamlakatlar guruhidir. BI da davlatlar o‘zaro to‘siqlarni bartaraf etib, tashqi savdo to‘siqlarning yagona tizimini va uchinchi mamlakatlarga nisbatan bojxona bojlarining yagona tizimini tashkil qiladilar. Masalan, Yevropa Ittifoqi, Yevroosiyo bojxona ittifoqi.

Umumiy bozor (UB). Bu iqtisodiy integratsiyaning ancha murakkab shakli bo‘lib, tovar va xizmatlar, kapital, ishchi kuchining erkin harakatini hamda o‘zaro kelishilgan iqtisodiy siyosatni ta’minlaydigan mamlakat guruhi. Bu bosqichda mamlakatlar o‘z milliy chegaralari orqali tovarlardan tashqari ishlab chiqarish omillarining (kapital, ishchi kuchi, texnologiya va ma’lumotlar) erkin harakati to‘g‘risida kelishadilar. Bunga Yevropa iqtisodiy ittifoqi yoki Yevropa umumiy bozorini misol qilib keltirish mumkin. Uning doirasida barcha boj to‘lovlari va import me’yor (kvota)lari bekor qilinadi, boshqa mamlakatlardan Evropa bozoriga tovarlar kirishi bir xil tartibga solinadi, pul mablag‘lari va ishchi kuchining chegaradan erkin o‘tishi ta’minlanadi hamda umumiy muammolarni hal etishda yagona siyosat o‘tkaziladi;