1. Iqtisodiy ehtiyoj, ne'mat va resurs tushunchalari Iqtisodiyotning bosh muammosi: ehtiyojlarning cheksizligi va resurslarning chеklanganligi



Download 114,06 Kb.
bet3/8
Sana04.06.2022
Hajmi114,06 Kb.
#636604
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
mikro ,makro mustaqil ish

Axborot va nomoddiy aktivlar keyingi yillarda resurs sifatida katta ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa axborot va kommunikasiyalar asrida biznes uchun axborotning muhimligi shubhasiz.

Iqtisodiy ehtiyojlarni qondirish maqsadida resurslardan foydalanib moddiy ne'matlar ishlab chiqarish jarayonini iqtisodiy tizim deb ataymiz.
Iqtisodiyotning bosh muammosi: ehtiyojlarning cheksizligi va
resurslarning chеklanganligi
Jamiyatning butun iqtisodiy tizimi asosan ikkita fundamental muammo ustiga qurilgan bo lib, uni iqtisodchilar iqtisodiyotning bosh muammosi deb ataydilar (2.2-rasm).

  1. Jamiyat va uning a'zolari bo'lmish indivudial shaxslar, korxonalar va tashkilotlarning moddiy ehtiyojlari ^ksiz.

  2. Moddiy ehtiyojlarni qondirish vositalari, ya'ni tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo ladigan iqtisodiy resurslar cheklangan yoki taqchil (noyob).



2.2-rasm. Iqtisodiyotning bosh muammos1

Agar e'tibor bilan nazar solsak, iste'molchilar, firmalar va davlatning (jamiyatning) moddiy ehtiyojlari cheksiz ekanligiga amin bolamiz. Chunki bu ehtiyojlar nafaqat son-sanoqsiz, balki vaqt otishi bilan toxtovsiz yangilanib, kopayib borayotgani ma'lum boladi. Insonlarning turmush tarzi, urf-odatlari, didi va modalar ozgarishi, ilmiy-texnik taraqqiyot natijasida ayrim tovarlar va xizmatlar iste'moldan chiqib ketib, ularning orniga yangilari kirib keladi. Yangi tovarlar va xizmatlar turlarining paydo bolishi bizning ehtiyojlarimiz chegaralarini tinimsiz kengaytirib boradi. Iqtisodiy faoliyatning bosh maqsadi esa jamiyatning turli-tuman, cheksiz va kengayib borayotgan ehtiyojlarini imkoniyat darajasida maksimal qondirishga erishishdir.


Endi ikkinchi fundamental muammo - cheksiz ehtiyojlarni qondirish uchun iqtisodiy resurslarning cheklanganligi masalasini korib chiqamiz. Agar jamiyatdagi iqtisodiy resurslar miqdori cheklanmagan bolganida, har bir inson ozi istagan hamma narsaga ega bolishi mumkin bolardi. Ammo, insoniyatning moddiy ehtiyojlari xayol va orzular ummoni singari cheksiz bolgan bir sharoitda, bu ehtiyojlarni qondirish vositalari bolgan iqtisodiy resurslar miqdori jamiyatda cheklangandir. Bu shuni anglatadiki, jamiyatdagi mavjud iqtisodiy resurslarning ishlab chiqarish imkoniyatlari jamiyat a'zolarining ehtiyojlarini qondirish uchun yetarli emas.
Dehqonchilik va chorvachilik uchun zarur yer maydonlari, sanoat uchun yer osti qazilma boyliklari, kapital va xomashyo resurslari, yuqori malakali ishchi kuchi va mutaxassislar, katta kapitalga ega tadbirkorlar va banklar, hamma-hammasi o ta cheklangan. Bunday holat jamiyat a'zolarining o’z ehtiyojlarini to’liq qondirishga bo’lgan imkoniyatlarini doimo va muqarrar ravishda cheklab turadi. Mana shuning uchun ham absolyut moddiy farovonlik va tokin-sochinlikka ega jamiyat qurish haqidagi urinishlar amalga oshmaydigan haqiqat sanaladi.
Jamiyat azolarining moddiy ehtiyojlari cheksiz va resurslarimiz cheklangan ekan, hech qachon cheksiz ehtiyojlarimizni to'liq qondirish mumkin emas. Shunday ekan, iqtisodchilar jamiyat ixtiyorida mavjud cheklangan (taqchil) resurslardan optimal foydalangan holda cheksiz ehtiyojlarni maksimal darajada qondirish ustida bosh qotirishlariga togri keladi. Buning uchun mavjud resurslardan oqilona va samarali foydalanish yollarini izlab topish zarur boladi.
Iqtisodchilar “samaradorlik” tushunchasiga qanday ta'rif beradilar. Samaradorlik tushunchasi texnik yoki texnologik sohalarda ham qollanilib, biror-bir harakat yoki bajarilgan ishning natijasini baholashda foydalaniladi. “Iqtisodiy samaradorlik” tushunchasi “xarajatlar (sarflar) - natija (mahsulot)” nisbatini ifodalaydi. Aniqroq qilib aytganda, ishlab chiqarishga sarflangan resurslar birligiga nisbatan olingan mahsulot, foyda korsatkichlari iqtisodiy samaradorlik darajasini belgilab beradi.
Jamiyat ozining cheklangan resurslaridan samarali foydalanish evaziga maksimal darajada tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga intiladi. Bunga erishish uchun to'la bandlik va to'liq ishlab chiqarish hajmiga erishish lozim boladi.

Download 114,06 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish