1. Iqtisodiy bazis tushunchalar. Bozor, uning tarkibi va amal qilish mexanizmi

Bozor quyidagi vazifalarni bajaradi:

1. Ishlab chiqaruvchi va istemolchini bir biri bilan bog’lash;

2. Tovar bahosini xolisona shakllantirish;

3. Iqtisodiyotni va ishlab chiqarishni tartibga solib turish;

4. Turli davlatlar o’rtasida iqtisodiy hamkorlik o’rnatish.

Bozorlar o’zining hududiy masshtabiga ko’ra lokal, milliy va xalqaro bozorlarga bo’linadi. Oldi-sotdi ob’ekti bo’lib, iste’mol tovarlari, resurslar, (mehnat, kapital, yer, tadbirkorlik qobiliyati, axborot) va xizmatlar hisoblanadi. Tovarlar bozori bilan bir qatorda pul bozori (qimmatbaho qog’ozlar bozori) ham mavjud. Bozordagi narxlar oldi-sotdi jarayonida yoki undan oldin shakllanishi mumkin.

Bozorning samarali faoliyat ko’rsatishi transaktsion xarajatlar bilan bog’liq. Transaktsion xarajatlar - bu tovar almashish sohasidagi xarajatlardir. Bu tushuncha birinchi bo’lib R.Kouz tomonidan kiritilgan (1937 y). Transaktsion xarajatlar o’z ichiga quyidagi xarajatlarni oladi: axborot olish, o’zaro kelishuv va uchrashuvlar bilan bog’liq xarajatlar, tovarlar xususiyatlarini aniqlash bilan bog’liq xarajatlar, mulk huquqini himoya qilish va boshqalar.

Bozor iqtisodiyoti – tovar, pul munosabatlariga asoslangan va ularning o’ziga xos iqtisodiy qonunlari asosida boshqariladigan iqtisodiyotdir.

Iqtisodchilar R.Linsi, I. Steynerning obrazli aytishi bo’yicha “ Bozor – bu barcha iqtisodiyot bilan shug’ullanuvchining o’zaro aloqasini ifoda etuvchi sahnadir”. Bozorda faoliyat yurituvchi barcha shaxslarning harakati butun iqtisodiyotning mustahkamlanishiga emas, balki, o’z manfaatlariga qaratilgan. Ana shu barcha yakka tartibda qaror qabul qiluvchilarning faoliyatini tartibga solish bozor iqtisodiyotining yuragi bo’lgan – bozor mexanizmi asosida amalga oshiriladi.