|
Mantiqiy urg'u. Mantiqiy urg'u matnda yashiringan bo'ladi. Badiiy asarlarni ifodali o'qishdan oldin yashiringan mantiqiy urg'uni aniqlash uchun matnni avval bir necha marta o'qib, muallif maqsadini tushinish, so'ngra mantiqiy urg'uli so'zni aniqlash mumkin. Mantiqiy urg'uni izlayotganda badiiy asardagi uyushib kelgan va ma'noni kuchaytirish uchun qo'llangan takroriy so'zlarga hamda ayrim gaplardagi ta'kidlovchi so'zlarga alohida e'tibor berish lozim. odatda, mantiqiy urg'udan keyin qisqa pauza qilinadi.
Misollar:
Ey Farg'ona!
Mushkul kunlar bolasini.
Tishida tishlab,
Yuvib,
Tarab,
Sevib,
O'pib,
quchib,
opichlab,
Ey baxtlarni balog'atga yetkazgan ona!
(Hamid Olimjon)
Intonasiya haqida umumiy ma'lumot.
Ma'lumki, nutq tafakkur mahsulidir. Kishi fikri yoki maqsadini ikkinchi bir kishiga so'zlar vositasida yetkazib, o'zaro fikr almashadi,aloqada bo'ladi va kayfiyatini ifoda etadi. fikr – tuyg'ular, maqsad-intilishlar, his-hayajonlar boshqalarga ovoz tovlanishi orqali ham yetib boradi. Muayyan istak, niyat-intilish, haakat natijasida yuzaga keluvchi ana shu ovoz tovlanishlariga intonasiya deyiladi.
Ifodali o'qish jarayonida intonasiyaning ahamiyati katta.
Badiiy asarda intonasiya orqali qahramonlarning turli kayfiyati, ichik kechinmasi ifodalanadi. Ayniqsa, poetik asarlarning ritmik ohangdorligini tinglovchiga yetkazishda intonasiya katta rol o'ynaydi.
Intonasiyaning muhim xususiyatlaridan biri shundaki, ta'kidlanganidek u asar mazmuni, avtor maqsadi, fikr-tuyg'usi hamda kayfiyatidan tabiiy ravishda kelib chiqadi.
O'qishda intonatsiya va uning elementlarining ahamiyati juda katta, shuning uchun nutqning ekspressivligini shakllantirishda intonatsiya ravshanligini rivojlantirishga alohida e'tibor berish kerak.
Intonatsion tarkibiy qismlar:
Stressda o'zini namoyon qiladigan va og'zaki nutqning dinamikasini aniqlaydigan kuch.
Nutq ohangini aniqlaydigan va har xil balandlikdagi tovushlarga ergashishni ko'rsatadigan yo'nalish.
Hissiy rangni belgilaydigan rang yoki tembr.
Tezlik, bu nutqning doimiy ovozida va pauzada ifodalanadi. Bu nutqning ritmi va sur'atini belgilaydi.
O'qituvchi, maktab o'quvchisi va aktyor tomonidan badiiy asarni qiroat qilish boshqacha, chunki ular uchun ekspressivlik shartlari har xil. Aktyor ovozli va boshqa vositalarni yaxshi biladi, shuningdek o'qishga puxta tayyorgarlik ko'rish qobiliyatiga ega. Maktab o'quvchisining boshqa talablari bor. Professional o'qiydiganlarning nutqlarini videolarini tomosha qilish orqali siz asarni to'g'ri intonatsion rang bilan o'qishni o'rganishingiz mumkin.
Intonatsiya akustik parametrlar yordamida tavsiflanadi: intensivlik, davomiylik, ohang chastotasi va spektr. Intonatsiya jonli, jonli bo'lishi kerak.
Intonatsiya - bu murakkab hodisa. Buni aniqroq tasavvur qilish uchun biz intonatsiyani tashkil etuvchi alohida qismlarni ko'rib chiqamiz:
2. Mantiqiy stress - bu asosiy semantik yuklama so'zlarining ovozini ajratish. "Urg'u", deb yozgan K.S. Stanislavskiy - jumlada yoki o'lchovda eng muhim so'zni belgilaydigan ko'rsatkich barmog'i! Belgilangan so'z jonni, ichki mohiyatni va subtekstning asosiy fikrlarini yashiradi! ”
Jumlalar aniq va aniq ma'noga ega bo'lishi uchun ovozning kuchi bilan boshqa so'zlar orasida ma'nosidagi muhim so'zni ajratib olish kerak. Jumlalarning ma'nosi urg'u berilgan joyga qarab farq qiladi. Oddiy mashqlarni bajarish orqali o'quvchilarga etkazish juda muhimdir.
Misollar: Takliflar doskada yoki individual kartalarda yozilgan.
Bolalar ertaga kinoga borishadi.
Bolalar ertaga kinoga borishadi.
Bolalar ertaga kinoga borishadi.
Bolalar ertaga kinoga borishadi.
O'qituvchi jumlalarni qaysi intonatsiya bilan o'qish kerakligini so'raydi. Talabalar navbat bilan ajratilgan so'zga e'tibor qaratishga harakat qilib, jumlalarni o'qiydilar. Jumlalarni o'qib chiqib, o'quvchilarga to'rtta mumkin bo'lgan javoblar berilgandan so'ng, o'qituvchi bolalardan, oxirida bir xil so'zlar va tinish belgilariga qaramay, nima uchun jumlalar mazmuni o'zgarishini taklif qilishni so'raydi. Keyin o'qituvchi yana bir bor ushbu jumlalarni o'qishni va ushbu so'z ovoz bilan qanday ta'kidlanganligini kuzatishni so'raydi. Jumlada muhim so'zni tanlash ovozning kuchayishi, kengayishi va ba'zi darajadagi ortishi bilan sodir bo'lishi aniqlandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
