|
3. Sotsial tabaqalashuv jarayoni
Iqtisodiy rivojning zamonaviy, eng ilg`or turiga o`tishga intila¸tgan har bir mamlakat ham texnika, ham biznes sohalarida yuksak professional tay¸rgalikka ega ijtimoiy qatlamga tayanishi shart. Mazkur ijtimoiy qatlam vakillari o`z professional - malaka tay¸rgarlik saviyalariga mutanosib ijtimoiy o`rin egallashga intilishlari shart.
Tarixiy taraqqi¸t shunday shakllandiki, ilmiy bilimlar va ishbilarmonlik o`zlashmalari asosan g`arbiy davlatlar va Yaponiyada mujassamlashdi. Ularda band aholi tarkibidagi oliy kategoriyali professional ijtimoiy qatlam vakillarining hajmi o`rta va past kategoriya vakillarining ulushidan sezilarli darajada yuqoridir. Bu jara¸n o`z yo`nalishda yanada rivojlanib, mazkur davlatlarning eng boy va zamonaviy ishlab chiqarish hamda ilmiy-texnik tarqqi¸tning old qatoridagi xalqaro iqtisodiy o`rnini saqlab turishga zamin yaratmoqda.
Asosan xalq iste`moli mollari ishlab chiqarishda ixtisoslashgan va iqtisodiy xom ash¸ yetkazib berishga qaratilagn mamlakatlarda esa ijtimoiy qatlamlashuv tarkibi, asosan, professional ijtimoiy qatlamlarning o`rta va past kategoriya vakillaridan iboratdir. Buning sababi - mazkur davlatlar o`z taraqqiy etgan texnologiyasini yaratishga ko`makdosh firmalar ¸ki hukumat darajasida ilmiy tadqiqotlar o`tkazishga ko`makdosh iqtisodiy rag`batlarni ta`minlash uchun manbalarga ega emas.
Xulosa
Mazkur o`rnashib qolgan tartibni buzib va rivojlana¸tgan davlatlarda jamiyat ijtimoiy tarkibida ijobiy o`zgarishga erishibgina emas, balki yuqori va o`rta kategoriyali ijtimoiy qatlamlarni shakllantirib, shart-sharoit yaratishga qaratilgan davlat si¸sati hisobiga erishish mumkin. Rivojlana¸tgan davlatlar mehnat faoliyatining murakkab, ilmiy, ijodiy turlarini rivojlantirish uchun kuchli homiylik si¸satini o`tkazishlari kerak. Faqat shunday ¸ndashuv natijasidagina jamiyat ijtimoiy tarkibida progressiv o`zgarishiga erishish va ishlab chiqarish imkoniyatlari hamda mahalliy ilm talab mahsulotlarni ishlab chiqarish va eksport qilishda G`arb davlatlari bilan tenglik ta`minlanishi mumkin.
Dun¸ning ko`plab rivojlana¸tgan mamlakatlaridan farqli o`laroq O`zbekitonda bunday ijtimoiy qatlam mavjud. U, ilgari yirik ilmiy muassasalar va boshqaruv organlarida ishlagan hamda o`sha davrning ijtimoiy pog`analarida yetarli darajada yuqori o`rin egallagan yuksak malakali mutaxassislardan tarkib tapgan.
Hozirgi payitda mazkur ijtimoiy qatlam vakillarining sezilarli qismi kichik va o`rta biznes bilan shug`ullanadi, texnologik zamini ularning professional malakasiga mutanosib bo`lmagan kichik korxonalar va kooperatalar negizida faoliyat yuritadi.
Mazkur ijtimoiy qatlam, iqtisodda ularning ijtimoiy maqomini qayta tiklashga qodir yangi soha yuzaga chiqishi bilan o`zi jamuljam etgan professional - malaka salohiyatini maksimal darajada ishlatishga tay¸r turadi.
Ijtimoiy tabaqalashuv turlari. Jamiyatning iqtisodiy tuzilishi va ijtimoiy tarkibi o`zaro yaqindan bog`liqdir. Iqtisodiy munosabatlarning o`zgarishi ijtimoiy tartib o`zgarishsiz sodir bo`la olmaydi. Iqtisodiy munosabatlarni ayri ravishda o`zgartirishga urinishlar aholi qarshiligiga sabab bo`lmasa ham, sustligiga duch kelishi mumkin. Jamiyatning ijtimoiy qatlamlashuvi ikki shaklda namo¸n bo`ladi: 1. Insonlarning profissional-ta`lim saviyasiga asoslangan profissional malakali shakl. 2. Daromad darajasiga qarab taqsimlanishiga asoslangan iqtisodiy shakl.
Profissional- malakali ijtimoiy tabaqalashuv esa ishchi bajara¸tgan shu faoliyatning murakkabligi, aqliy salohiyati, jamiyat uchun muhumligi va ahamiyatini e`tiborga olishga asoslanadi.
Iqtisodiy-ijtimoiy tabaqalashuvi inson mulk maqomini baholashga hamda jamiyat va ma`naviy qulayliklarga erishuvlarida uning real imkoniyatlarini e`tiborga olishga asoslanadi.
Har bir mamlakatda shakllangan tabaqalar va qatlamlar tamomila turlicha bo`lishi mumkin. Ularning soni tabiiy manbalar va o`lkaning iqtisodiy tarixi, mehnat taqsimoti va iqtisoslashuv jara¸nida erishilgan daraja, davlat sektori bajaruvchi vazifalarning nisbiy miq¸si va ro`yxati, mulkchilik, shu jumladan o`tmishdan meros mulkchilik harakteriga ham bog`liq bo`ladi.
Profissional ta`lim va iqtisodiy tabaqalashuv har doim ham mos kelavermaydi. Profissional malakali va iqtisodiy-ijtimoiy tabaqalashuv orasida mobillikka erishish mamlakat aholisining mehnat faoliyatini yuksaltirishda hal etuvchi omillar.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.O`zbekiston Rеspublikasi Konstitutsiyasi T. 2008y.
2.Karimov Ozod va obod Vatan, Erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz. T. 2000 y.
3.Karimov Adolat – Qonun ustuvorligida. T. 2001 y.
4.Saidov A. Tojixonov U. Odilkoriеv X. Davlat va huquq asoslari. Darslik. T. 2002 y.
5.Islomov Z. Mirhamidov M. Huquqshunoslik. T. 2002 y.
6.Davlat va huquq nazariyasi.T, 2000 y.
7.Yoqubov J.Huquqshunoslik.Darslik.2006 y.
Do'stlaringiz bilan baham: |
