1. Hasharotlar to‘g‘risida umumiy tushunchalar

Qarshi kurash choralari. Bahorda qishlab chiqgan lichinkalariga kurash uchun daraxtlar kurtak chiqarmasdan oldin to gullaganga qadar fosfomid, fazalon ,akaridsidlardan akreks, kelton, tedion yoki kolloidli oltingugurtlari ishlatish mumkin.
A.Xamroev va boshqalarning tavsiyalariga ko‘ra oltingugurtning suvdagi eritmasi (59,6 qism oltingugurt, 0,5 qism sulfanol, 0,1 qism karboksimetil sellyuloza va 39,8 qism suv aralashmasi) ishlatiladi. Kimyoviy yo‘l bilan qarshi kurashda 0,05% li tiazid preparati ishlatiladi.
O‘rgimchakkanaga biologik qarshi kurashda uning kushandasi oltin ko‘z– Chrusopa s.p ning samaradorligini aniqlagan.
Tripslar – Dedrothrips Saniish jakh.
Zararkunanda qurtlik va kapalaklik davrida tut bargi ning va navdalarning shirasini so‘rib, nihol va ko‘chatlarga katta zarar keltiradi. Bu hasharotning kattaligi 0,5 – 1 mm bo‘lib, qurti sutsimon oq, voyaga yetgan erkak va urg‘ochilari esa somonsimon rangda bo‘ladi. Qurtlari may oyidan boshlab to sovuq tushgunga qadar tut barglariga zarar keltiradi. U butun yoz davomida 3 – 4 marta avlod berib har biri 45 – 50 kungacha hayot kechiradi.
Urg‘ochilari tuqilgan barglar va tuproqning ustki qismida qishlab sutkalik havo harorati +3 – 15 daraja atrofida bo‘lgan vaqtda tashqariga chiqib tut barglariga tarqaladi.

5–rasm.

Qarshi kurash choralari. Zararkunandalarga qarshi kurash uchun erta bahorda tutlar barg yozganida kuzda to‘qilgan barglarni to‘plab yoqish tutlarning qator oralarini haydash, zararkunandalarning eng ko‘paygan davri iyul, avgust oylarida nihol, ko‘chat va buta tutzorlarga oktametil preparatining 0,16% eritmasi yoki sodaning ya’ni natriy karbonatning kalsiylashtirilgan 0,5% li eritmasi purkaladi. Biologik kurashda oddiy oltinko‘z yoki yetti nuqtali xonqizidan foydalanish mumkin.
Tut qalqondori – Pseudolacaspsis Pentadona Targ.
Bu zararkunanda mamlakatimiz uchun karantin ob’ekt hisoblanib, Kavkaz oldi mintaqalarida tarqalgan. Zararkunan da asosan tut daraxtlariga katta zarar keltiradi.
Tut qalqondorining urg‘ochi 1,2 – 2,5 mm kattalikda bo‘lib, uning formasi yumaloq, ranglari oq yoki sarg‘ish kulrangda bo‘ladi. Lichinkalarning ranglari yoshlariga qarab turlicha bo‘ladi, birinchi yoshda sariq, ikkinchi yoshdagisi esa qizg‘ish – jigarrang. Erkaklarning qalqonlari urg‘ochisinikiga qaraganda maydaroq, oqimtir yo‘li bo‘ladi. Urg‘ochi hasharot to‘liq yetishma gan nimfa davrida qishlaydi.
Urg‘ochi hasharotni mart oylarida erkaklari uchib kelib otalantiradi. Mart oylarining oxiri, aprelning boshlarida urg‘ochi hasharotlar tut barglarida to‘planishib barglarning shiralarini so‘rib oziqlanadi.
Zararkunandaga qarshi kurash uchun karantin joylardan tut ko‘chatlari olinmaydi, olingan ko‘chatlar esa tekshiruvdan o‘tkaziladi. Zararkunandaga qarshi biologik usul bo‘yicha uning kushandasi Prospoltella berlesei How. entomafagdan foydalaniladi. (L.V.Voronkov va bosh., 1986).