1. Global muammolarning mohiyati va ularning sabablari

Xulosalar
Global iqtisodiy muammolar, shuningdek, umuminsoniy muammolar hamisha sivilizatsiya paydo bo'lganidan beri mavjud bo'lib kelgan. Mavjud bo'lishda davom etadi.
Ular iqtisodiyotning ham, inson faoliyatining boshqa barcha sohalarining ham nomutanosibligining natijasidir. Ularning mavjudligi insoniyatning butun global tizimini taraqqiyot va evolyutsiya sari undaydi.
Ko‘rinib turibdiki, muammolarning chuqurligi yangi va yangi davrning tarixiy davrlarida oshib bordi. Bu milliy xo‘jaliklarning yagona jahon iqtisodiy makoniga integratsiyalashuvining kuchayishi, iqtisodiy o‘sishning eksponentsial o‘sishi, aholi va energiya iste’molining giperbolik o‘sishi, atrof-muhitga yukning ortishi bilan bog‘liq.
Shubhasiz, global muammolarni hal qilish faqat kompleksda mumkin. Global muammolarning har biri - demografik, ekologik, energetika, ijtimoiy-siyosiy va nihoyat, iqtisodiy muammolar majmuasi boshqa barcha muammolar bilan chambarchas bog'liq bo'lib, inson faoliyatining barcha sohalariga ta'sir qiladi.
Jahon hamjamiyatining yanada integratsiyalashuvi zarurati tobora inkor etib bo'lmaydi. Tarkibiy o'zaro bog'liqlikdan tashqari, global muammolar globaldir. Ya'ni, ularni hal qilish faqat global miqyosda va istisnosiz barcha davlatlar ishtirokida mumkin. Biz jahon institutlarining ahamiyati ortib borayotgani, Jahon hamjamiyatining harakatlarini muvofiqlashtirish tobora kuchayib borayotganining guvohi bo'lmoqdamiz. Kelgusida bu jarayonlar yanada mustahkamlanadi.
Ammo jahon iqtisodiyotining integratsiyalashuvi jarayoni muayyan qiyinchiliklarga duch kelishda davom etadi. Turli davlatlarning milliy iqtisodiyoti o'ziga xos xususiyatlarga ega. Davlatlarning o'z manfaatlari bor va, shubhasiz, ularni himoya qilishda davom etadi. Ko'rinib turibdiki, ancha izolyatsiya qilingan quyi tizimlarning yagona supertizimga integratsiyalashuvi va "sozlanishi" uzoq va ancha muammoli jarayondir.
Haqiqiy iqtisodiy muammolarga kelsak, ular nafaqat global umuminsoniy muammolarni aks ettiradi va ularning natijasidir, balki ma'lum bir o'ziga xos xususiyatga ega.
Jahon iqtisodiyotiga o'sib borayotgan omillarga (demografik stress, ekologik va energetik inqirozlar, xom ashyo tanqisligining kuchayishi va boshqalar) ta'sir ko'rsatadigan va bir-biri bilan chambarchas bog'langan quyi tizimlardan iborat ochiq tizim sifatida qarash kerak. Masalan, pul-moliyaviy, ishlab chiqarish, xomashyo bozorlari, ishchi kuchi, sotish, aloqa va axborot resurslari, tovar va xizmatlar va boshqalar.
Ushbu tizimning tarkibiy qismlarini muvozanat holatidan har qanday olib tashlash muammo sifatida qabul qilinadi.
Ammo bu tizim ochiq va dinamik. Ya'ni undagi nomutanosiblik holatlari yuqorida sanab o'tilgan tashqi omillar ta'sirida ham, turli davriylikdagi rivojlanish sikllari sifatida qabul qilinadigan tebranish jarayonlari natijasida ham vujudga keladi.
Hozirgi vaqtda dunyoning kelajakdagi rivojlanishida katta ahamiyatga ega bo'lgan juda muhim iqtisodiy jarayonlarni kuzatish mumkin. Moliya, tovar va ishchi kuchi oqimlari qayta tuzilmoqda. Ko'pgina davlatlar iqtisodiyotining tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro institutlar mustahkamlanib, jamiyatlarning integratsiyasi va ochiqligi ortib bormoqda, mafkuraviy va harbiy qarama-qarshilik pasaymoqda. Ehtimol, bu jarayonlar katta qiyinchilik bilan sodir bo'ladi. Global muammolar bir muncha vaqt keskinlashib, jahon hamjamiyatini va jahon iqtisodiyotini o'zgartirishga, tizimning yangi muvozanat holatini topishga majbur qiladi.