1. Falsafa atamasining kelib chiqishi. Falsafa shakllanishining asosiy bosqichlari


Insonning tabiiy, axloqiy va estetik didining mutanosibligi



Download 154,14 Kb.
bet107/108
Sana14.01.2022
Hajmi154,14 Kb.
#361256
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   108
Bog'liq
1. Falsafa atamasining kelib chiqishi. Falsafa shakllanishining

Insonning tabiiy, axloqiy va estetik didining mutanosibligi. Inson dunyoga kelar ekan, atrof-*muhitga va unda kechayotgan voqeahodisalarga bo'lgan munosabati orqali uning tabiiy didi shakllansa, voqea-hodisalarning estetik sifatlarini idrok etishi va baholashi jarayonida olinadigan qoniqish yoki qoniqmaslik tuyg'usi va estetik mezoni orqali uning estetik didi namoyon bo'ladi. Estetik did insonning fikr-mulohazalari, xulq-atvori, xatti-harakatlari, moddiy va ma'naviy ijod mahsulotlarida o'z ifodasini topadi. Aynan shu uyg'unlik insonning tabiiy, axloqiy va estetik didining mutanosibligini anglatadi.

Estetik did zaminida go'zallikni xunuklikdan ajrata bilish va undan beg'araz shodlanish hamda lazzatlanish qobiliyati yotadi. Estetik did odamlarning dunyoqarashidan, ayniqsa, estetik qarashlaridan ajralmagan holda amal qiladi. Estetik bilimlar va qarashlar didda ifodalanishi uchun ular shaxsning ichki dunyosiga, idrok qilish jarayonining o'ziga singib ketishi, shaxsning mustahkam axloqiy e'tiqodiga aylanishi lozim.

Estetik did o'zida bevosita va bilvosita, hissiy va aqliy, yakka odam va jamiyat estetik didi qarama-qarshiliklari birligini mujassamlashtiradi. Estetik didning ziddiyatli tabiati haqida dastlab Kant munosabat bildirgan edi. Kant nazarida did yakka odamga xos bo'lgan insonning tug'ma qobiliyatidir. Did shu qadar yakka tartibda ifoda topadiki, uni hech qanday dalillar bilan inkor etib bo'lmaydi. Did mulohazasi nihoyatda shaxsiy tabiatga molikdir. Shu boisdan ham «did to'g'risida bahslashmaydilar». Lazzatlanish obyekti bo'lgan hissiylik, nafosat barcha uchun barobar darajada ahamiyatlidir, u faqat mazkur shaxsning o'zigagina emas, balki hammaga yoqadi. Inson o'ziga yoqqan narsalarni boshqalarga ham yoqadi deb o'ylaydi. Demak, didlar uchun umumiy hisoblanadigan tomonlari ham bor. Shu sababli did to'g'risida bahslashish asoslidir. Kant ikkala mulohazani antinomiya sifatida ta'riflaydi. Inson amaliyotining boy va xilma-xilligi ma'naviy munosabatlarning ham boy va xilma-xil bo'lishiga olib keladi, did esa, ulaming eng muhim namoyon bo'ladigan tuyg'ularidan hisoblanadi.

Alohida shaxsning estetik didi uning betakror hayotiy tajribasi zaminida shakllanadi. Tabiiyki, alohida tarbiya sharoitlari, hayotiy tajriba, tabiati va ehtirosi ta'siri ostida u yoki bu estetik qadriyatlar tabiat hodisalari, inson moddiy faoliyati mahsulotlari, badiiy qiymatlarga ko'proq moyillik vujudga keladi. Estetik ong bilan badiiy ongni tenglashtirib bo'lmaganidek, estetik did bilan badiiy didni ham tenglashtirish mumkin emas. Estetik did badiiy did bilan bog'liq bo'lib, ko'p jihatdan uning ustiga quriladi, lekin u bilan qo'shilib ketmaydi. Badiiy va estetik did o'rtasidagi tafovut ularning turlicha idrok etish obyektlariga ega bo'lishi bilan bog'liqdir. Ikki did o'rtasidagi farqni hisobga olish bilan birga, ularni bir-biriga qarama-qarshi qo'ymaslik lozim. Badiiy did hamma vaqt estetik didga asoslanadi, undan kelib chiqadi. Xuddi Shuningdek, estetik did axloqiy did bilan mutanosiblikda rivojlanib boradi. Zero, insonning qalb nafosati va ezgu axloqiy qiyofasi uyg'unlikda uning go'zalligini yaxlitlikda namoyon qiladi.




Download 154,14 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish